Frontiers in Psychology jurnalida chop etilgan yangi tadqiqotda tadqiqotchilar axborot vositalarining savodxonligi odamlarga notanish manbalardan kelgan yangiliklarni tanib olish va shubhalanishga yordam berishini aniqlashdi. , kuchli partizan tarafkashlik, ayniqsa, soxta yangiliklarda bu shubhani bekor qilishi mumkin. Bu tushuncha 2400 dan ortiq amerikalik ishtirokchilar ishtirokida oʻtkazilgan keng koʻlamli tergov natijasida paydo boʻldi, bu odamlar raqamli asrda yangiliklar mazmunining toʻgʻriligiga qanday baho berishini aniqlashga qaratilgan.

“Noto’g’ri ma’lumot va dezinformatsiyani aniqlashni yaxshilash nima ekanligini tushunish global ahamiyatga ega. Ko‘plab yuqori sifatli tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, tartibsiz ijtimoiy media muhiti kabi texnologik omillar yangi ma’lumotlarni tez, yuzaki ko‘rib chiqishga olib kelishi mumkin”, dedi tadqiqot muallifi Daniel Sude. , Jorj Vashington universitetida tashrif buyurgan yordamchi professor.

“Ammo biz muammo bundan ham chuqurroq ekanligiga ishondik. Ijtimoiy-kognitiv psixologiya va aloqa faniga tayanib, biz hatto chuqurroq ishlov berishni xohlaydigan odamlar ham buni noxolis usullarda qilishlari mumkinligini ta’kidladik. Hatto o’zlarining noto’g’ri potentsialini biladigan odamlar ham bu noto’g’rilikni tuzatishda qiynalishi mumkin.”

“Bundan tashqari, biz “soxta yangiliklar” ni aniqlash jamiyatning maqsadi bo’lishi kerak degan fikrga qarshi chiqdik. Hatto buzilgan soat ham kuniga ikki marta to’g’ri keladi. Biz odamlarni notanish axborot vositalarining mazmuniga shubha bilan qarashlariga nima sabab bo’lganini bilmoqchi edik, garchi bu kontent haqiqat bo’lib chiqsa ham. Tasodifan haqiqiy ma’lumotga ishonish yoki noto’g’ri ma’lumotni tasodifan rad etish, bizning fikrimizcha, etarli emas. Biz odamlarni vaqt ajratishga va sabr-toqat bilan, umid qilamanki, to’g’ri xulosalar chiqarishga nima undayotganini bilmoqchimiz. Bizning ikki tadqiqot maqolamiz bu savolga javob beradigan ko’plab maqolalardan biridir.

Tadqiqotda ikkita alohida ishtirokchi guruhi ishtirok etdi, birinchi tadqiqotda 1008 kishi, ikkinchisida 1397 kishi. Ushbu ishtirokchilar onlayn so’rovlarni osonlashtiradigan Qualtrics platformasi orqali ishga olingan. Muvaffaqiyatga ega bo’lish uchun ishtirokchilar Qo’shma Shtatlarda saylov huquqiga ega bo’lishlari va internetda noto’g’ri ma’lumotlarga duchor bo’lishidan xabardor bo’lishlari kerak edi.

Ishtirokchilarga Facebookdagi kontentga o’xshash tarzda formatlangan bir qator yangiliklar postlari taqdim etildi. Ushbu xabarlar ijtimoiy media kontentiga xos bo’lgan elementlarni o’z ichiga olgan, masalan, media brendi logotipi, sarlavha, hamrohlik qiluvchi rasm va yangiliklar tashkilotiga bog’langan URL. Ushbu yondashuv tadqiqotchilarga eksperimentdagi o’zgaruvchilarni ekologik to’g’riligini – topilmalarning haqiqiy dunyo sozlamalariga qanchalik qo’llanilishini saqlab qolgan holda nazorat qilish imkonini berdi.

Tadqiqotning birinchi qismi siyosiy undosh soxta yangiliklar mazmuniga qaratilgan. Ishtirokchilarga ularning siyosiy qarashlarini qo’llab-quvvatlovchi kontentni o’z ichiga olgan yangiliklar postlari ko’rsatildi. Misol uchun, demokratlar uchun siyosiy undosh soxta yangiliklar sarlavhasi shunday edi: “Tramp respublikachilarni “eng ahmoq saylovchilar guruhi” deb aytadi.’” a>

Ishtirokchilarga siyosiy jihatdan ziddiyatli soxta yangiliklar va siyosatdan tashqari soxta yangiliklar kabi boshqa turdagi kontent ham ko’rsatildi. Ushbu aralash tadqiqotning asosiy maqsadini yashirish va odatda ijtimoiy tarmoqlarda uchraydigan turli xil tarkibni taqlid qilish uchun mo’ljallangan edi. Yangilik postlari turli xil axborot vositalariga, shu jumladan asosiy va muqobil ommaviy axborot vositalariga tegishli edi.

Ikkinchi tadqiqot birinchisining yondashuvini takrorladi va kengaytirdi, ammo soxta yangiliklar o’rniga haqiqiy yangiliklar sarlavhalariga e’tibor qaratdi. Haqiqiy yangiliklar sarlavhalari, shuningdek, asosiy va muqobil axborot vositalarining aralashmasi bilan bog’liq edi va tadqiqot kontent taassurotlarini nashrlarning o’z taassurotlaridan farqlashga qaratilgan.

Tadqiqotchilar axborot savodxonligi, siyosiy qiziqish, axborot vositalari va turli institutlarga ishonch, faktlarni baholashda sezgiga tayanish, eʼtiqodni shakllantirishda dalillarga boʻlgan ehtiyoj kabi ishtirokchilarning yangiliklar mazmuni bilan qanday munosabatda boʻlishiga taʼsir qilishi mumkin boʻlgan bir qator omillarni nazorat qilishdi. haqiqatga siyosat, fitna nazariyasiga ishonish va yangiliklarning ta’sir qilish darajasi ta’sir qiladi, degan tushuncha.

Muhim kuzatuv shundan iboratki, muqobil, kamroq tan olingan axborot manbalari mazmuni, odatda, asosiy axborot agentliklariga qaraganda kamroq aniqroq deb hisoblanadi. Bu shuni ko’rsatadiki, odamlar o’zlari bilmagan manbalardan olingan yangiliklarga tabiiy ravishda ko’proq shubha bilan qarashadi.