Izzattillo Islomov
Eshitish qobiliyati juda kam uchraydi. Bu suhbatdosh bilan aloqa o’rnatishga, uning nuqtai nazarini o’rganishga yoki hatto uni kerakli tomonga burishga yordam beradi. Muhokama qilinayotgan mavzu bo’yicha o’z fikrlarini emas, balki suhbatdoshni eshitish qobiliyati diqqat bilan uyg’unlashishi kerak, bu esa ma’ruzachiga ishonch va ilhom uyg’otadi. Eshitish nima? Boshqa odamlarni tinglashni qanday o’rganish kerak? Keling, ushbu savollarni tushunishga harakat qilaylik.
Yaxshi tinglovchi ekanligingizni qanday aniqlash mumkin?
Keling, bolalardan boshlaylik. Agar bola tinglash qobiliyatiga ega bo’lmasa, u holda savol berib, javobni kutmaydi, balki qochib ketadi yoki gapni bo’shatadi yoki boshqa narsalarga o’tadi. Bu to’g’ri bo’lishi kerak: bola so’zlovchiga qaraydi, to’xtatmasdan tinglaydi, yaxshi tushunishga harakat qiladi, bosh irg’adi, “ha”, “tushundim” kabi so’zlarni aytadi yoki olingan ma’lumotni yaxshiroq tushunish uchun savol beradi.
Buni qila olasizmi? Bu haqda o’ylab ko’ring va tinglash va eshitish qobiliyatiga ega bo’lishni istasangiz, oddiy narsalardan boshlang. Biror kishi bilan gaplashganda, odamga diqqat bilan qarang. Suhbatdoshingiz biror narsa aytmoqchi ekanligini ko’rganingizdan so’ng, darhol to’xtang va o’zingizga savol bering: “Siz nima deb o’ylaysiz?”
Tinglashda eng muhim narsa nima?
Tinglashning universal formulasi yo’q. Tinglash uslubi hikoya qiluvchining psixotipiga va vaziyatga bog’liq. Ishbilarmon tinglash – bu ma’lumotlarni yozib olish va semantik urg’ularning takrorlanishi. Shaxsiy tinglash har xil bo’lishi mumkin: bu his-tuyg’ularga va o’yin-kulgilarga botish bilan o’zaro yordam.
Asosiysi, suhbatdoshga va u taqdim etgan ma’lumotlarga doimo e’tibor. Siz o’zingiz haqingizda gapirishingiz mumkin, lekin faqat suhbatdoshingiz sizni to’g’ri gapirishi va joylashtirishi uchun.
Ikkinchi eng muhim nuqta – ma’ruzachiga moslashish. Bu nimani anglatadi? Mavzuga aloqadorligingizni ko’rsatish va suhbatdoshni “biz biznikimiz” to’lqiniga o’rnatish uchun nutq, qarash, imo-ishoralar, qadriyatlar, hatto nafas olish tezligini sozlash juda muhimdir. Ko’z bilan aloqa qilish juda muhim, odamlar ko’pincha undan qochishadi. Agar ko’z bilan aloqa qilish do’stona bo’lsa, tinglash yaxshilanadi.
Tinglash malakalari madaniyatidagi konfliktogenlar
Kategorik e’tirozlar, salbiy baholar, ayblovlar, qoralashlar, shikoyatlar, bahonalar, salbiy mavzular – bular suhbatda ishlatilmasligi kerak bo’lgan konfliktogenlardir. Agar siz yaxshi suhbatdosh bo’lishni istasangiz, yuqoridagi barcha narsalardan xalos bo’lishingiz kerak. Muloqot yoqimli va samarali bo’lishi kerak. Buning uchun tinglovchining “jami ha” tamoyiliga amal qilgani ma’qul.
Ichki va tashqi tarjimon texnikasi
Mohir suhbatdoshlar buni o’zlashtiradilar: ichki nutq yordamida ular eshitgan narsalarining asosiy semantik bloklarini takrorlaydilar va ularni o’z so’zlari bilan talaffuz qiladilar. Bularning barchasi ma’ruzachiga o’z fikrlarini aniqlashtirishga yordam beradi va umuman olganda, ushbu uslub suhbatdoshlarning fikrlarini yaxshiroq muloqot qilish va muvofiqlashtirishga yordam beradi.
Reflektiv va empatik tinglash
Siz o’rgangan barcha yaxshi tinglash qobiliyatlari juda foydali. Ammo professional vazifalar uchun eng muhimi, birinchi navbatda, aks ettirmaydigan tinglashni o’rganishdir – boshqa odamning nutqini o’z ishtiroki bilan his qilish qobiliyati. Shunda siz faol tinglashni o’zlashtira olasiz, bu esa dialogga aylanadi. Mantiq va aqlga asoslangan faol tinglashning erkak turi bu aks ettiruvchi tinglashdir. Tuyg’u va iliqlikka asoslangan ayol turi – empatik tinglash.
Xulosa qilib aytganda, men odamlarga tinglash qobiliyatini nima berishi haqida aytmoqchiman. Bu mahoratsiz inson hayotining barcha sohalarida muammolarga duch keladi. Agar inson tinglashni bilsa, u ishonchli va qadrlanadi. Bundan tashqari, agar odam diqqatli tinglovchi bo’lsa, boshqalar uning nuqtai nazarini tinglashadi. Shuning uchun bu qobiliyatni rivojlantirish juda muhimdir. Bu koʻnikmaga ega boʻlish uchun Vikium’dan“Samarali muloqot” kursini oʻrganishingiz mumkin. Bu, jumladan, suhbatdoshingizning his-tuyg’ularini tan olishga, atrofingizga e’tiborli bo’lishga, suhbatdoshingizning his-tuyg’ulari va fikrlarini tushunishga o’rgatishga qaratilgan.
Behruzbek Hamidov
