Izzattillo Islomov
Mojarolar munosabatlarning ajralmas qismidir. Biz umumiy qabul qilingan qoidalar asosida kelishuvga erisha olmaymiz: ular endi mavjud emas. Erkaklar va ayollar, ota-onalar va bolalar, xo’jayinlar va bo’ysunuvchilar o’rtasida yoki turli madaniyatlarda bo’ladimi, normalar nafaqat o’zgargan, balki ular o’zgarishda davom etmoqda. Bu ko’pincha zo’ravonlikka olib keladi, chunki biz qanday qilib to’qnashuvni bilmaymiz.
“Biz buni o’rganmadik, chunki bu yangi ehtiyoj. Shuningdek, biz qarama-qarshilikni zo’ravonlik bilan aralashtirishga moyilmiz. Muammoni yanada kuchaytiramiz, deb qo’rqib, mojaroga kirishishdan qo’rqamiz. Ammo aynan undan qochish er-xotinlarni buzadi, bir avlodni boshqasiga qarama-qarshi qo‘yadi, biznesda umumiy qarorlar ishlab chiqilishiga to‘sqinlik qiladi va etnik guruhlar o‘rtasida nafratni uyg‘otadi”, – deydi ijtimoiy psixolog Charlz Royzman.
U konstruktiv tarzda ziddiyatni o’rganishingiz mumkinligiga ishonadi. Buning uchun siz uch bosqichdan o’tishingiz kerak.
1. ZO’RAVONLIKSIZ NIZO
Biz raqibni “yomon” yoki o’zimizdan pastroq deb bilganimizda zo’ravonlik yuzaga keladi. Biz uni o’zimizga teng deb ko’rmasak – qimmatli va bir xil huquqlarga egamiz. Biz unga so’z yoki harakat bilan hujum qilsak, uni kamsitsak, ayblasak yoki unga befarq munosabatda bo’lsak, biz u bilan muammoni muhokama qilishdan bosh tortamiz.
Ba’zida zo’ravonlikni tan olish qiyin, u nozik bo’lishi mumkin. Ovozingizni ko’tarmasdan, hatto tabassum bilan ham ayblashingiz va kamsitishingiz mumkin. Va aksincha, qarama-qarshilik g’azab va qichqiriq bilan birga bo’lishi mumkin, garchi biz boshqasini o’zimizga teng deb bilishni to’xtatmasak ham.
Bu bilan zo’ravonlik o’rtasida farq bor! Uni qo’lga kiritganimizdan so’ng, biz o’zimiz qachon zo’ravonlik ko’rsatayotganimizni anglay olamiz: biz boshqasini mensimaymiz, uning ahamiyatidan mahrum qilamiz, unga hukmronlik qilishga harakat qilamiz, uning mavjudligini yoki azobini inkor qilamiz. Bizga nisbatan zo’ravonlik qilinyaptimi yoki yo’qligini ham bilib olamiz.
Agar shunday bo’lsa, biz zo’ravonlik bilan bo’yalgan muhokamadan uzoqlasha olamiz. Agar yo’q bo’lsa, bu ziddiyatni qabul qiling, boshqacha qilib aytganda, qarama-qarshilikka rozi bo’ling.
2. MAQSAD SARI INTILISH
Bir-birimiz bilan yaxshi munosabatda bo’lish uchun (agar bu bizning maqsadimiz bo’lsa), biz qarama-qarshilikni yo’q qilmasligimiz kerak, balki zo’ravonlikni mojaroga aylantirishimiz kerak. Bu usul barcha kundalik vaziyatlarda ishlaydi, lekin odamlar bu haqda bilishmaydi yoki buni qanday qilishni bilishmaydi.
Behruzbek Hamidov
