Behruzbek Hamidov
1. FAOL TINGLAY OLMASLIK
Ko’pchiligimiz tinglashdan ko’ra gapirishni yaxshi ko’ramiz. Bir qator tadqiqotlar natijalari shuni ko’rsatadiki, suhbatdoshlar faol tinglash ko’nikmalaridan foydalangan holda muloqotda bo’lganlar, shunchaki maslahat berilganlarga qaraganda, o’zlarini ko’proq tushungan his qilishgan. Kambag’al tinglovchi ma’lumotni passiv ravishda qabul qiladi. Shu bilan birga, u o’z hikoyasini boshlashni kutmoqda.
Natijada, gapirayotgan odam o’zini qiziqtirayotganini his qilmaydi. Shunchalik qo’rqinchlimi? Hech bo’lmaganda, bu shunchaki qo’pol. Va hech bo’lmaganda, suhbatdoshingiz haqiqatan ham o’zini yomon his qilayotgan signal qo’ng’iroqlarini sog’inishingiz mumkin. Shuning uchun, yaxshi tinglovchi, albatta, suhbatdoshning so’zlarini aks ettiradi.
Oddiy misol. “So’nggi paytlarda ish juda qiyin bo’ldi – barcha loyihalar uchun muddat tugayapti”, – degan zaharli tinglovchidan biz shunday bir narsani eshitishimiz mumkin: “Buruningizni ushlab turing! Esimda, ishda ham bir voqea bo’lgan: xo’jayinim meni yoqtirmasdi. Va nima qilganimni bilasizmi? Men uning rahbari bilan do‘stlashdim!”
Yaxshi tinglovchi katta ehtimol bilan javob beradi: “Qanday sharmandalik! Sizda juda ko’p narsa borga o’xshaydi. Va bu muddatlarning barchasiga qanday munosabatdasiz? ”
“Shunday ekan” deganimiz bilan biz so‘zlovchining holatini o‘zimizcha talqin qilmoqchi emasmiz, balki vaziyatga uning nuqtai nazaridan qarashga harakat qilayotganimizni ta’kidlaymiz. Tuyg’ularga e’tibor qaratish boshqa odamga uning nazorati ostida bo’lmagan his-tuyg’ular uchun hukm qilinmasligini tushunishga yordam beradi. Biror kishi eshitganini his qilgandan so’ng, u ko’proq ochib, ko’proq gapirishni xohlaydi.
2. KERAKSIZ MASLAHAT
Psixologlar bunday maslahatni kommunikativ narsissizmning ko’rinishi deb hisoblashadi. Va agar suhbatdosh sizning maslahatingizni eshitishni xohlasa ham, unda sizda yo’q narsa bor: to’liq rasm. U vaziyatga aloqador har bir kishini biladi, ular qanday harakat qilganini biladi va ularning his-tuyg’ularidan xabardor bo’lishi mumkin. Va, ehtimol, u allaqachon qaror qabul qilgan. Demak, unga maslahat emas, balki to’g’ri tanlov qilganini tasdiqlash kerak.
Zaharli tinglovchi buni tushunmaydi va, qoida tariqasida, o’z fikrini bildiradi. Buning nimasi yomon? Agar siz maslahat bersangiz va boshqa odam unga amal qilmasa, siz hech bo’lmaganda xafa bo’lishingiz va xafa bo’lishingiz mumkin. Agar u sizning maslahatingizni qabul qilsa, siz to’liq tushunmagan vaziyat uchun to’satdan o’zingizni javobgarlikka tortasiz.
Agar biz yaxshi tinglovchi bo’lishni istasak, boshqa odamning his-tuyg’ularini aks ettirishga harakat qilamiz. Bu ikkinchisiga o’zini yaxshiroq tushunishga yordam beradi – har holda, u yakuniy qarorni o’zi qabul qilishi kerak.
Maslahat berish vasvasasiga qarshi turish qiyin: biz yordam bera olishimizga aminmiz. Lekin eng yaxshi yordam suhbatdoshga o’zi to’g’ri deb hisoblagan narsani qilish imkoniyatini berishdir.
3. QADRIYAT HAQIDAGI MULOHAZALAR
O’z qarashlarimizni o’zimizga saqlash va o’z fikrlarimiz va his-tuyg’ularimiz bizni chalg’itishiga yo’l qo’ymaslik do’zax kabi qiyin, ammo bu chuqur muloqot uchun zarurdir.
Biz hech qachon boshqa odam, ayniqsa, biz uchun baxtli va muvaffaqiyatli bo’lib ko’rinadigan odamni boshdan kechirayotganini bilmaymiz. Ehtimol, u klinik jihatdan depressiyaga uchragan. Yoki suhbatdosh suiiste’mol qurboni bo’lishi mumkin. Biz hech qachon butun voqeani bilmaymiz. Va shuning uchun empatik tinglashni o’rganish va hech qanday izoh bermaslik juda muhimdir.
Ko’rinishidan, “toksik” juda qattiq so’z: ko’pchilik boshqalarni passiv tinglashni afzal ko’radi. Ammo biz shunday muloqot qilishda davom etar ekanmiz, biz suhbatdoshimizga ko’rinmas, ammo sezilarli zarar etkazamiz.
Yaxshi tinglovchi bo’lishni o’rganish oson emas – bu boshqalarni birinchi o’ringa qo’yishni, uning aytganlarini faol tinglashni, ularga o’z qarorlarini qabul qilishlariga imkon berishni va hukmni hamdardlik bilan almashtirishni odat qilishni talab qiladi. Ha, bu qiyin, lekin menga ishoning, bunga arziydi.
Izzattillo Islomov
