Izzattillo Islomov
Yumshoq qobiliyatlar
Bizning barcha ko’nikmalarimiz miyaning ishlashiga, shu jumladan yangi sharoitlarga moslashish qobiliyatiga bog’liq. Fikrlashning moslashuvchanligi – bu miyaning asosiy funktsiyalarining murakkab ishi, shuningdek, hayotimizni osonlashtiradigan qo’shimcha ko’nikmalar. Bunday ko’nikmalar moslashuvchan yoki yumshoq qobiliyatlar deb ataladi, chunki ular har qanday kasb, faoliyat, shuningdek kundalik hayotda foydalidir. Bu shuni anglatadiki, ular universal va hamma uchun zarurdir.
Hissiy intellekt
Bu bizning aqliy intellektimizni (IQ) to’ldiradigan va ba’zan hatto martaba muvaffaqiyatiga erishishda katta rol o’ynaydigan ko’nikmalardir. Hissiy intellekt (EQ) darajasi boshqa odamlarning his-tuyg’ulari va his-tuyg’ularini to’g’ri tushunish, shuningdek, o’zingiznikini boshqarish qobiliyatiga bog’liq. Nozik vaziyatda yuzni saqlab qolish, yaxshi yoki yomon xabarlarga to’g’ri munosabatda bo’lish, suhbatdoshning manipulyatsiyasi va yolg’onligini tan olish samarali muloqot uchun zarur fazilatlardir. Ko’pgina ish jarayonlari aynan muloqotda qurilgan, shuning uchun muzokaralar olib borish, muvofiqlashtirish va nizolarni hal qilish qobiliyati yuqori EQ bilan yordam beradi.
Tanqidiy fikrlash
Aqlli qarorlar qabul qilish uchun tanqidiy fikrlash zarur. Biz tez-tez bir lahzalik hissiy impulslarga berilib ketamiz (hatto biz hissiy intellektni oshirsak ham). Impulsiv xaridlar, o’z-o’zidan harakatlar va hatto firibgarlarning hiyla-nayranglariga tushish ham shunday sodir bo’ladi. Bularning barchasi o’z ehtiyojlari va motivlarini tushunmaslik bilan bog’liq. Biz qabul qilgan qarorimizga o’z tanamizning javobini eshitmaymiz, keyin esa qanday qilib bunday noxush holatga tushib qolganimiz haqida hayron bo’lamiz. Muayyan his-tuyg’ularning paydo bo’lishiga nima sabab bo’lganini tushunib, biz ularni boshqarishimiz mumkin.
Tez o’qish
Faqat talabalar va kitobsevarlar tezda o’qishlari kerak degan keng tarqalgan fikr noto’g’ri. Bugungi kunda atrofimizdagi juda ko’p ma’lumotlar mavjudki, ularni qanday filtrlashni o’rganish biz uchun juda muhimdir. Ish hujjatlari, o’quv adabiyotlari, yangiliklar va ijtimoiy tarmoqlar, sevimli mashg’ulot uchun kitob o’qish – bularning barchasi bizning e’tiborimizni haddan tashqari yuklaydi va eslash qobiliyatimizga ta’sir qiladi. Natijada biz muhim tafsilotlarni o’tkazib yuboramiz va biz asrlar davomida keraksiz reklama shiorini eslaymiz. Tez o’qish sizga tez o’qishga emas, balki asosiy narsani darhol ta’kidlashga va faqat kerakli narsani o’zlashtirishga imkon beradi. Har qanday matndagi semantik birliklarni vizual izlash mohiyatni tezda aniqlashga yordam beradi va o’qitilgan fikrlash bu ma’lumotni to’g’ri qayta ishlashga yordam beradi. Albatta, buning uchun yangi qobiliyatlarni o’rgatish kerak: periferik ko’rish maydonini kengaytirish, matnni o’zingizga talaffuz qilmaslikni o’rganish, miyangizni tezroq ishlashga sozlang.
Mnemonika
Bu ma’ruzachilar tomoshabinlarni hayratda qoldirish uchun foydalanadigan fokuslardir. Va siz ulardan maqsadlaringizga erishish uchun foydalanishingiz mumkin. Bugungi kunda har qanday ma’lumot kechayu kunduz mavjud – sizga kerak bo’lgan narsa – Internetga ulanish. Ammo doimiy ravishda Googling yoki kundalik rejalashtiruvchi bilan xayrlashmaslik miya uchun tayoqchaga tengdir. Bizda allaqachon barcha muhim ma’lumotlarni eslab qolish uchun vosita mavjud va u har qanday shaklda bo’lishi mumkin: tasvirlar, matnlar, raqamlar. Mnemonika hatto bir-biridan farq qiladigan ma’lumotlarni ham birlashtiruvchi assotsiativ aloqalarni yaratishni o’rgatadi. Bundan tashqari, bu aloqalar har bir kishi uchun individualdir, chunki ular o’z tajribasiga asoslanadi. Amalda qo’llash uchun mexanikani, uning qanday ishlashini tushunish muhimdir.
Ijodiy fikrlash
Faoliyatga tezda qo’shilsak, diqqatli bo’lsak va muhim tafsilotlarni eslaymiz. Ammo bu mashinaning bizni almashtirishiga to’sqinlik qilish uchun etarli emas. O’z tajribangiz asosida yangi narsalarni o’ylab topish, g’oyalar va ixtirolar tufayli hayotni soddalashtirish va doimo nimanidir yaxshilash qobiliyati – bu samarali xodimning asosiy ustunligi. Ijodiy fikrlash har qanday sohada qo’llaniladi, chunki u rasm yaratish yoki musiqa yozish qobiliyati bilan cheklanmaydi.
Behruzbek Hamidov
