Juda malakali yozadigan, lekin shu bilan birga qoidalarni bilmaydigan (yoki ularni yomon biladigan) odamlar bor. Bu hodisa “tug’ma savodxonlik” deb ataladi. Bunday qobiliyatga ega odamlar xatosiz yozish qobiliyati bilan tug’ilganga o’xshaydi. Bu xususiyat qayerdan keladi?
Tug’ma savodxonlik qanday namoyon bo’ladi?
Ehtimol, tug’ma savodxonlikni ajoyib vizual xotira bilan izohlash mumkin. Bunday holda, odam barcha so’zlarni yoki ularning ko’pchiligini rasm shaklida eslab qoladi. Ma’lum bo’lishicha, so’zlarni bu tarzda yodlashda hech qanday qiyin va imkonsiz narsa yo’q.
Mutaxassislar yarim sharlarni ajratgan odamlarni kuzatdilar. Chap yarim shardan foydalanib, til ma’lumotlarini qayta ishlash odatiy holdir. Biz aniqlaganimizdek, ba’zi odamlar bu jarayonda chap yarim sharning ishtirokisiz ham tez-tez uchraydigan ba’zi so’zlarni osongina tanib olishlari mumkin. Bu bu so’zlarning rasm sifatida qabul qilinishini ko’rsatadi.
Tug‘ma savodli odam so‘zning imlosini eslay olmaydi. Agar bu sodir bo’lsa ham, odam bir vaqtning o’zida bir nechta variantni yozadi va keyin ulardan birini tezda kesib tashlaydi, chunki u bu noto’g’ri ekanligini darhol tushunadi. Shunisi e’tiborga loyiqki, bunday xususiyatga ega bo’lgan odamlar so’zlarni noto’g’ri talaffuz qilganda yoki boshqa birov buni qilganda haqiqiy jirkanchlikni his qilishadi. Xatolar salbiy his-tuyg’ularni keltirib chiqaradi. Bunday odamlar doimo tez va oson yozadilar. Tasodifan xatoga yo’l qo’yilsa, miya darhol unga munosabat bildiradi va bu yomon va nuqsonni tuzatish kerakligi haqida signal yuboradi.
Tug’ma savodxonlikka ega bo’lish mumkinmi?
Ko’pchilik tug’ma savodxonlikni vaqt o’tishi bilan egallash mumkin deb o’ylaydi. Buning uchun faqat ko’p o’qish kerak. Albatta, bunday faoliyat insonga yordam beradi va ajoyib foyda keltiradi, lekin hamma holatlarda emas. Ba’zida odam juda tez o’qiydi, shuning uchun so’zlarni tahlil qilish emas, balki ularning ma’lum konturlar bo’ylab taxmin qilishlari sodir bo’ladi. Bir xato bilan va to’g’ri yozilgan so’zlar konturda juda kichik farqlarga ega, shuning uchun savodxonlikni bu tarzda rivojlantirish mumkin bo’lmaydi.