Biz hayotimizning uchdan bir qismini uyquda o’tkazamiz. Va busiz qilolmaysiz: miyani qayta ishga tushirish kerak. Ammo bu soatlardan samaraliroq foydalanish mumkinmi? Misol uchun, uxlash vaqtida ma’lumotni o’zlashtirish mumkinmi?

Uyqu nima

Neyrofiziologiya nuqtai nazaridan uyqu – faoliyatning eng past chastotalari:

• delta – chuqur uyqu,
• teta – sayoz uyqu, meditatsiya,
• alfa – bo’shashgan holat, uyquchanlik.

Ayni paytda konsolidatsiya sodir bo’ladi, ya’ni kun uchun ma’lumotni operativ xotiradan uzoq muddatli xotiraga qayta yozish. Ya’ni, uyqu paytida ham miya to’liq yopilmaydi. Bundan tashqari, biz bu holatda ham tashqi ogohlantirishlarga munosabat bildiramiz. Misol uchun, uxlayotgan odamning oldida uning ismini pichirlab aytsangiz, u ertami-kechmi uyg’onadi. Kechasi deyarli jimgina uxlamaslikka qaror qilgan chaqaloqning onasi ham xuddi shunday qiladi. Bu hodisa tushda o’rganish mumkin bo’lgan nazariyani keltirib chiqardi.

Uyqudagi motor korteksi

Tajribalar ko’rsatdi tushda tajribaning to’liq takrorlanishi sodir bo’ladi. Braun universiteti olimlari sichqonlarni labirintlarda harakatlanishga o‘rgatishdi va ular yod olish jarayonida miyalarida neyronlarning ketma-ket faollashishini qayd etishdi. Uyqu paytida kemiruvchilarning miyasi bir xil faollikni ko’rsatdi, lekin tezlashtirilgan sur’atda. Jarayonlar gipokampus va motor korteksida, ya’ni harakat uchun mas’ul bo’lgan sohalarda qayd etilgan.

Ushbu ma’lumotlarga asoslanib, Massachusets umumiy kasalxonasidagi Neyrotexnologiya va neyroreabilitatsiya markazi shifokorlari odamlarda sinov o’tkazdilar. Barcha oyoq-qo‘llari kamdan-kam falaj bo‘lgan bemor miyaga o‘rnatilgan maxsus jihozlar yordamida klaviatura va kompyuter sichqonchasini boshqarishni o‘rgandi. Va keyin uyqu paytida sensorlar uning miya faoliyatini o’qishni davom ettirdilar. Bu safar biz uyqu vaqtida bir xil neyronlarning tezlashtirilgan tezlikda faollashishini ham qayd etdik. Mavzuni o’rganish kerak, ammo biz miya yordamida vosita reflekslarini o’rganishimiz mumkinligi allaqachon ma’lum.