Nutq – bu odam hayvondan farq qiladigan asosiy parametr. Nutq qobiliyati bizga boshqa odamlar bilan bog’lanish imkonini beradi va ijtimoiy rivojlanishga hissa qo’shadi. Muloqotning suhbat usuli ma’lumotlarning ko’p qismini etkazish imkonini beradi.

Nutq xatolari tez-tez uchraydi, bu esa so’zlarning ma’nosini buzishga olib keladi. Bunday xatolarning sababi ba’zi qoidalarni bilmaslik yoki xato tasodifan sodir bo’lishi mumkin. Nutq madaniyati nutq mahoratini oshirishni nazarda tutadi. Kundalik rus tilida ham hech qanday xato bo’lmasligi kerak.

Nutq xatolarining turlari

Zamonaviy odam qilish mumkin bo’lgan xatolarning butun tasnifi mavjud. Va biz ulardan xalos bo’lishimiz kerak.

Noto’g’ri talaffuz

Bu nutq xatosining orfoepik turi bo’lib, u turli tovushlar va ularning kombinatsiyalarining buzilishi, shuningdek, standart konstruktsiyalarning o’zgarishi shaklida namoyon bo’ladi. Bunga ko’pchilik o’ylamaydigan noto’g’ri urg’u kiradi. Darhaqiqat, stress xatolari siz talaffuz qilayotgan so’zning umumiy ta’sirini sezilarli darajada buzadi.

Xatoning keng tarqalgan misoli so’zdagi tovushlar sonini kamaytirishdir (“hozir” emas, balki “bir daqiqada”). Oddiy odamlar shunday deyishadi. Bu kundalik nutqda unchalik sezilmaydi. Ishbilarmonlik muzokaralarida yoki ilmiy simpoziumda noto’g’ri talaffuz tinglovchilarni ma’ruzachiga qarshi qo’yishi mumkin.

Leksik xatolar

Asosiy leksik tipdagi xato so’zlarni noto’g’ri tanlash yoki jumla qismlarini muvofiqlashtirish bilan bog’liq muammolar natijasida gapning buzilgan ma’nosidir. Ushbu turdagi xatolik bir nechta asosiy kichik toifalarni o’z ichiga olishi mumkin:

• o’xshash ma’noli so’zlarni chalkashtirib yuborish;
• o’xshash tovushlar bilan so’zlarni aralashtirish;
• o’xshash tovush va ma’noga ega so’zlarni aralashtirish.

Ushbu turdagi xatolik mavjud bo’lmagan so’zni ishlatish muammosini ham o’z ichiga oladi. Ko’pincha ona tilida so’zlashuvchilar millatlarning nomlarini buzadilar. Xatolar orasida ma’lum bir jumla uchun sinonimni noto’g’ri tanlash yoki semantik yuk jihatidan boshqalarga mos kelmaydigan so’zni ishlatish kiradi. Bundan tashqari, bu erga tavtologiyani – iborani yoki alohida so’zlarni takrorlash va pleonazmni – bitta so’z ikkinchisini umumiyroq tavsiflaganda qo’shish kerak.

Frazeologiya bilan bog’liq qiyinchiliklar

Xatolarning frazeologik turi frazeologik birliklarning ma’nosini o’zgartirishimizdan iborat. Odamlar ko’pincha bunday iboralarni noto’g’ri eslab qolishadi va ularni noto’g’ri tushunishadi. Natijada, odam noto’g’ri iborani tarqata boshlaydi va frazeologik birliklarni noto’g’ri joylarda ishlata boshlaydi.

Til morfologiyasi bilan bog’liq muammolar

Xatolarning keng tarqalgan turi – so’z shakllarining noto’g’ri shakllanishi. Bunday xatolar og’ish paytidagi xatolarda ifodalanadi va bu, shuningdek, ildizlardagi tovushlarni o’zgartirish qoidalariga e’tibor bermasdan, fleksiyon va prefiksning noto’g’ri qo’shilishini o’z ichiga olishi mumkin.