Zaharli oilalarda maqsad yaqin, iliq munosabatlar o’rnatish emas. Birodarlar ko’pincha bir-biriga qarama-qarshi bo’lishadi. Toksik ota-onalar buni farzandlari ulg’ayganlarida ham oilaviy munosabatlarni nazorat qilishlari uchun qiladilar. Manipulyatsiyalar ham ochiq, ham juda nozik bo’lishi mumkin, lekin u yoki bu tarzda ular oila a’zolari o’rtasidagi barcha qo’shimchalarni yo’q qiladi.

Zaharli oilalarning kuchi a’zolar sonidadir. Oila qanchalik katta bo’lsa, u nosog’lom munosabatlarni, ayniqsa begonalardan yaxshiroq yashiradi. Istalgan natijaga erishish uchun zaharli oilalar turli xil bostirish usullaridan foydalanadilar:

• Ba’zi oila a’zolari e’tiborni jalb qilish uchun qarindoshlari, hatto nevaralari bilan gaplashishni to’xtatadilar.
• Ba’zida qarindoshlardan biri oilani “biz” va “begona” ga ajratadi – masalan, qon qarindoshlari va kimningdir “begona” xotinlari va erlari.
• Ba’zida zaharli oilalar alohida a’zolar o’rtasida keskinlikni yaratish uchun juda ko’p g’iybat qilishadi.

Birinchi qadamlardan biri suiiste’mollikni aniqlash va oiladagi disfunktsiya individual emas, balki jamoaviy masala ekanligini tushunish bo’lishi kerak. Agar siz zaharli oilani etarlicha uzoq vaqt kuzatsangiz, oilaning turli a’zolari navbatma-navbat aybdor bo’lganini sezasiz.

Psixologik zo’ravonlik qo’llaniladigan oilada har daqiqada ma’lum bir qurbon bo’ladi. Axir, aks holda siz o’zingizning psixologik muammolaringizga e’tibor berishingiz va ular ustida ishlashni boshlashingiz kerak edi. Va bu deyarli mumkin emas.

BO’LING VA G’ALABA QOZONING

Zaharli oilalar ko’pincha bo’linish va g’alaba qozonish uchun murojaat qilishadi. Ular, ayniqsa, qarindoshlar – qarindoshlar o’rtasidagi munosabatlarda foydalanishni yaxshi ko’radilar. Shubhasiz, qaynonalarning kelinlari – o‘g‘illarining xotinidan ko‘p shikoyat qiladigan oilalarni uchratgansiz. Yoki aksincha, bu kuyov xotinining qarindoshlari uchun echki bo’lib xizmat qiladimi? Qanday bo’lmasin, “bo’l va zabt et” texnikasi ko’pincha mukammal tarzda yashiringan.

Ushbu turdagi zo’ravonlikning maqsadi “begona” qarindoshni rad etilgan, istalmagan, xotini yoki erining katta oilasidan chiqarib yuborilgan his qilishdir. Turmush o’rtoqlar va hatto “chet ellik” qarindoshlarning farzandlari oilaning “klubiga” qabul qilinadi, ammo izolyatsiya qilingan qurbon – kuyov yoki kelin – bunday emas.

Bu o’yinning kattalar versiyasi bo’lib, o’g’il va qizlar o’rta maktabda o’ynashlarini anglatadi. Sizningcha, jabrlanuvchi bunday muomaladan shikoyat qilishga qaror qilsa nima bo’ladi? Ular unga u chidab bo’lmas, g’ayrioddiy va hamma narsani boshqarishga intilishini aytishadi. Aslida esa buning aksi. Jabrlanuvchi u bilan yashirin o’yinlar o’ynalayotganini chuqur his qiladi.

Ko’pincha psixologik zo’ravonlikni tan olish juda qiyin

Shuning uchun jabrlanuvchining butun katta oila yig’iladigan restoranda turmush o’rtog’i va farzandlaridan alohida o’tirishi kerakligi haqidagi shikoyatlari juda mayda ko’rinadi. Axir, bu bilan hisoblashadi, kuyov yoki kelin g’azablanganda, xafa bo’lganda yoki u yoki bu zo’ravonlikka hissiy munosabatda bo’lganda ahmoq bo’lib ko’rinishi uchun hamma narsani ataylab tartibga solish – eng haqiqiy, lekin yashirin.

Pul ko’pincha o’ziga jalb qiladi. Oila saxiylik bilan va’da beradi (va hatto ba’zan va’dasini bajaradi) ta’tilga sayohat uchun pul to’laydi, ipoteka bilan yordam beradi, nevaralarining oliy o’quv yurtlari uchun pul ajratadi va mashina sotib oladi. Shundan keyin kuyov yoki kelin qarzga botib qoladi. Oila a’zolari jabrlanuvchining manfaatlarini butunlay e’tiborsiz qoldirib, o’z xohish va ehtiyojlarini ifoda etishdan tortinmaydilar. U zaharli qarindoshlarning barcha talablarini (ham og’zaki, ham so’zsiz) qondirishga majbur bo’lgan holatga keltiriladi.

MEHRIBONLIK O’YINI

O’zlarining ijobiy tomonlarini ko’rsatadigan harakatlarni amalga oshirish uchun bu odamlar o’zlarini da’vo qilishlari kerak. Biroq, suiiste’mol qiluvchilar uzoq vaqt davomida o’zlarini bunday xushmuomalalik bilan tutmaydilar va oxir-oqibat o’zlarining “normalari” ga qaytadilar.

Shaxs buzilishining barcha tipik ko’rinishlari bilan zo’ravonlarning o’zlarining haqiqiy “men” ga to’satdan qaytishi jabrlanuvchi tomonidan, ayniqsa, do’stona munosabat davridan keyin sodir bo’lsa, qattiq qabul qilinadi. Shikastlangan oila a’zosiga endigina ularga juda muhtoj bo’lgan mehr va e’tibor va’da qilingan va birdan ular yana bir bor qadrsiz yoki haqoratlangan deb qarashadi. Aynan oilaviy zo’ravonlikning tsiklik xususiyati tufayli jabrlanuvchining bu vaziyatdan qutulishi va shifo topishi ayniqsa qiyin.

XULOSA QILISH

Agar jabrlanuvchi o’z oilasidan (ham jismoniy, ham hissiy jihatdan) ajralib qolganligini his qilsa, u juda qayg’uga duchor bo’ladi. Xotin yoki erning oilasi tomonidan haqorat, masxara va kamsitish ham uning qayg’uga sabab bo’lishi mumkin, ammo bunday hollarda jabrlanuvchi odatda g’azabni asosiy his-tuyg’u sifatida keltiradi.

Agar er yoki xotinning katta oilasi bizni shunchaki inson bo’lish huquqiga loyiq bo’lgan tarzda sevmasa, hayot o’zgaradi. Bayramlar bunday bo’lishni to’xtatadi. Hayotdagi muhim bosqichlarni nishonlashga urinish noqulaylikdan boshqa hech narsa keltirmaydi. Sevgi va muhabbat o’rniga faqat keskinlik bor.