2019-yil bahorida Di Di Blanchard o‘z qizi Lo‘li Rouz Blanchardni bir qancha kasalliklar, jumladan saraton kasalligidan aziyat chekayotganiga ishontirgani haqidagi real voqealarga asoslangan film hikoyasi “G‘o‘l ko‘rsatish” serialining birinchi fasli chiqdi. Badiiy bo’lmagan hikoyaning oxiri fojiali: Lo’li o’z yigitini onasini o’ldirishga ko’ndirgan. Jinoyat uchun yigit umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi, lo’li esa 10 yilga ozodlikdan mahrum etildi.

Amerika va xalqaro ommaviy axborot vositalarida keng yoritilgan seriya va Blanchard sud jarayoni jamoatchilik e’tiborini soxta buzuqlik (Amerika Psixiatriya Assotsiatsiyasi tomonidan rasman tan olingan tashxis) mavzusiga qaratdi. Ular bir necha turlarga bo’linadi:

• Munxauzen sindromi – bu o‘z kasalliklarining simulyatsiyasi: odam boshqalarni o‘zining jiddiy jismoniy yoki ruhiy kasallikdan aziyat chekayotganiga ishontiradi.
• Delegatsiyalangan Munxauzen sindromi “G‘alati” serialida ko‘rsatilgan. Bunday holda, bir kishi, ko’pincha ota-ona yoki g’amxo’rlik qiluvchi shaxs, boshqasining, odatda, bolaning kasalligini ko’rsatadi.

Nega ba’zi odamlar o’zlarini jiddiy kasalliklardan aziyat chekayotgandek ko’rsatishga tayyor? Bir nechta sabablar bo’lishi mumkin.

RUHIY BUZILISH OQIBATI SIFATIDA YOLG’ON GAPIRISH

Soxta buzilish juda kam uchraydigan tashxis bo’lsa-da, ko’plab mamlakatlarda bunday holatlar mavjud. “Kasalxonadagi bemorlarning taxminan 1 foizi soxta buzilishdan aziyat chekadi, deb ishoniladi. Ular sog’liqni saqlash tizimi uchun biz tushunganimizdan ko’ra ko’proq muammolarni keltirib chiqaradi “, deydi psixiatr Mark Feldman, yolg’on kasalliklar bo’yicha mutaxassis va “Men kasal bo’lish uchun o’lyapman” kitobining muallifi.

Munchausen sindromi bilan og’rigan odamlar ko’pincha o’zlarini shunday tutadilarki, ular aslida kasal deb hisoblanadilar. Ular shifokor tayinlashadi, kasallik yoki jarohatlar haqida gapirishadi, guruh terapiyasiga borishadi yoki do’stlar bilan xayoliy muammolarni muhokama qilishadi. Kitob uchun Feldman Munchausen sindromi bo’lgan odamlar bilan o’nlab intervyular o’tkazdi, ularning ko’pchiligi o’zini o’zini tutish istagini giyohvandlik yoki obsesyon sifatida tasvirlagan. Ular e’tiborni jalb qilishni va achinishni qo’zg’atishni shunchalik xohlashadiki, ular bu vasvasaga qarshi tura olmaydilar.

Delegatsiyalangan Munchausen sindromi ko’pincha “shahidlar” da uchraydi: g’amxo’r ota-ona boshqalarning maqtovi va hamdardligini xohlaydi.

Ba’zi odamlar vaziyatni nazorat qilish tuyg’usiga ega bo’lish uchun xayoliy kasallikni o’ylab topadilar. O’zini rivojlanmaganlar uchun bu juda foydali tuyg’u: sabrli bo’lish ularga aniq maqsadlar qo’yadi. Misol uchun, ular kasalxonada uzoq vaqt yotishlari mumkin yoki Feldmanning ta’kidlashicha, tobora keng tarqalgan bo’lib, Internetda mavjud bo’lmagan kasallikni davolash usullari haqida ma’lumot izlash uchun soatlab vaqt sarflashlari mumkin.

Malingerlar gipoxondriyalardan farq qiladi – ular doimo biron bir kasallik borligiga shubha qiladigan tashvishli odamlar: ular aslida sog’lom ekanliklarini bilishadi. Ko’pincha, ular boshqalarning e’tiborini va hamdardligini olish istagi tufayli yolg’on gapirishga majbur bo’lishadi. “Bir kuni ular o’zlarining hissiy ehtiyojlarini qondirishning nosog’lom usulini topdilar va o’shandan beri buni davom ettirmoqdalar”, deb tushuntiradi Mark Feldman.

Bunday odamlar ko’pincha shaxsiyatning buzilishidan aziyat chekishadi va noto’g’ri fikrlash va xatti-harakatlarga ega. “Shaxsning buzilishi – bu sizning ehtiyojlaringizni nosog’lom usullar bilan qondirish tendentsiyasidir. Malingerlar o’zlarining izolyatsiyasi va boshqalarning befarqligidan xalos bo’lish yo’lini topdilar”, deb tushuntiradi psixiatr.

Ko’pincha ular saraton kasalligiga chalinganini da’vo qilishadi. Mark Feldman kuzatgan birinchi zararli odamlardan biri 35 yoshli ayol bo’lib, u terminal miya saratonidan aziyat chekmoqda. Psixiatrlar unga yordam bera olishdi.