Izzattillo Islomov
Avvalo, foydali tashvishni zararlidan ajrata olishni o’rganish kerak. “Mahsulotli tashvish bizni oldinga siljishga undaydi. Samarasiz odam bizni “chegarada” ushlab turadi, lekin shu bilan birga biz hech qayerga harakat qilmayapmiz va hech qanday foydali ish qilmayapmiz”, deb tushuntiradi psixiatr Syu Varma.
Agar biz uni keltirib chiqargan vaziyatga hech bo’lmaganda qisman ta’sir qila olsak, tashvish foydali bo’lishi mumkin. Boshqa tomondan, zararli tashvish ko’pincha kuchsizlik hissi bilan bog’liq va ko’pincha jismoniy alomatlar – tez yurak urishi, uyqu buzilishi va diqqatni jamlay olmaslik bilan birga keladi.
QANDAY QILIB TASHVISHLI FIKRLARNI O’Z FOYDANGIZGA AYLANTIRA OLASIZ?
Agar tashvish hayotingizni jiddiy ravishda buzayotganini, ish, uyqu va munosabatlarda muammolarni keltirib chiqarayotganini tushunsangiz, psixologga murojaat qilishingiz mumkin. Ammo ko’p hollarda oddiy, kundalik tashvishlarni o’z foydangizga aylantirish mumkin. Buni qanday qilish kerak.
1. “Xavotir kundaligi” tutishga harakat qiling
“Buning uchun kuniga 10 daqiqa vaqt ajrating. Ushbu davr mobaynida o’zingizga tashvishlanish va tashvishlanishga ruxsat bering, jurnalda paydo bo’lgan har qanday tashvishli fikrlarni yozib oling “, – deb maslahat beradi Sue Varma. Vaqti-vaqti bilan kundaligingizni tekshiring va tez orada ko’p tashvishlaringiz behuda ekanligini ko’rasiz – siz qo’rqqan narsalarning aksariyati amalga oshmadi.
2. Harakat rejasini tuzing
Agar biror narsa sizni bezovta qilayotgan bo’lsa, agar bu sodir bo’lsa, nima qilish kerakligini oldindan o’ylab ko’ring – biz qandaydir tarzda ta’sir qila oladigan voqealar haqida gapiramiz. Kimga murojaat qilasiz? Sizga kim yordam bera oladi? Variantlar qanday bo’ladi?
3. Mumkin bo’lgan stsenariylarni o’ylab ko’ring
Bunda sizga kundalik ham yordam beradi. Agar siz o’zingizni vahima boshlaganingizni his qilsangiz va eng yomonini kutayotgan bo’lsangiz, barcha mumkin bo’lgan stsenariylarni sanab ko’ring – eng yomoni, eng yaxshi stsenariysi va eng real stsenariy. Bu sizga salbiy fikrlarning shafqatsiz doirasidan chiqib ketishga yordam beradi.
4. O’zingizni qochib ketishingizga yo’l qo’ymang
“Bizni biror narsa qo’rqitganda, bizning birinchi instinktimiz qochishdir. Biz tashvishga soladigan joylar, odamlar va harakatlardan qochishni boshlaymiz. Afsuski, qochish harakati ko’pincha qo’rquvdan xalos bo’lishga yordam bermaydi. “Ko’p hollarda, eng yaxshi narsa tashvishga qaramay, oldinga siljishdir. Siz buni his qilishingizga ruxsat berasiz, lekin baribir harakat qilasiz, – maslahat beradi Varma.
5. Hodisalarni har doim ham nazorat qila olmasligingizni tan oling.
Ko’p tashvish tug’diradigan vaziyatlarda siz muammoni hal qilish va tashvish manbasini yo’q qilish uchun samarali ish qilishingiz mumkin. “Ammo agar siz allaqachon qo’lingizdan kelganini qilgan bo’lsangiz yoki vaziyatga umuman ta’sir qila olmasangiz, bu hal qilinishi kerak bo’lgan muammo emas, balki shunchaki qabul qilinishi kerak bo’lgan haqiqat ekanligini tan olish kerak.” – deydi Syu Varma.
Ketlin Smit, Anksiyeteni boshqarish. Ishda va munosabatlarda tashvish bilan kurashish uchun tizimli yondashuv”
Ketlin Smit samimiy, tushunarli va hazil bilan tashvish bilan qanday kurashish haqida gapiradi. Muallif bilan birgalikda siz avval o’zingizga chuqur nazar tashlaysiz, keyin esa tizimlaringizni – oilangizni, ishingizni va atrofingizdagi dunyoni tahlil qilasiz. Tinchlik topish qobiliyati bizga xosdir, deb hisoblaydi muallif. Asosiysi, avtopilotni o’chirish va vaziyatni o’z qo’lingizga olish.
Behruzbek Hamidov
