Behruzbek Hamidov
Va hayot avvalgidek bo’ladi. Biz yana parkda sayr qilamiz, kafening terasida bir piyola kakao bilan bemalol o’tiramiz, do’stlarimiz bilan velosipedda sayr qilamiz va bobo va buvilarimizni ko’ramiz.
Biroq, vaziyat hali ham stressli bo’lib qolmoqda. Bu, shuningdek, kechiktirilganligi bilan murakkab: biz yaxshi tomonga o’zgarishlarni kutmoqdamiz, lekin biz hali ham umidsizlik bilan yolg’izmiz. Va normal hayotga tezda qaytish mumkin emasligini tushunamiz.
Bryussel Erkin universiteti professori Van Xoff o’z-o’zini izolyatsiya qilishni hozirgi zamonning insoniyatdagi eng katta psixologik tajribasi deb atadi. Bilasizmi, men u bilan roziman. Bu holat albatta oqibatlarga olib keladi.
Fevral oyida The Lancet tibbiy jurnali karantinning jamiyatning psixologik holatiga ta’siri bo’yicha tadqiqot ma’lumotlarini e’lon qildi. Endi nafaqat ularga moyilligi yoki irsiy moyilligi bo’lganlar psixologik kasalliklar xavfi ostida. Shuningdek, yaqinlarini yo‘qotgan, koronavirus bilan kasallanishdan qo‘rqqan odamlar, infeksiya va uning asoratlarini davolash bilan shug‘ullanuvchi tibbiyot xodimlari, moliyaviy ahvoli og‘ir. 28% bolalar bilan o’zini-o’zi izolyatsiya qilingan oddiy oilalar. Bir so’z bilan aytganda, endi xavf zonasi har birimizga tegishli. Jamiyatda stressga chidamlilik darajasi sezilarli darajada kamaydi.
Ammo qurollangan odam himoyalangan! Va siz va men bilimga egamiz, demak, biz profilaktika choralarini ko’rishga tayyormiz.
Patologik sharoitlar paydo bo’lishi yoki rivojlanishining oldini olish bo’yicha bir nechta maslahatlar:
1. Jismoniy faollikni saqlab qolish kerak. Raqsga tushing, cho’zing, joyida yuguring – nima xohlasangiz, shunchaki harakatlaning!
2. Oddiy muloqot darajasini saqlab qolish muhim, bu oila davrasi bilan cheklanmasligi kerak.
3. Shaxsiy manfaatlarga intilish va faoliyatning yangi sohalariga qiziqishni saqlab qolish imkoniyatlarini toping.
4. Agar siz bolalar bilan o’zingizni izolyatsiya qilsangiz, har bir oila a’zosi uchun chegaralarni belgilashingiz kerak bo’ladi. Bu oson emas, ba’zan og’riqli, lekin menga ishoning, bu tajriba sizga keyinroq foydali bo’ladi.
5. Axborot gigienasini saqlash. Hamma narsani ko’rish yoki o’qish shart emas, faqat kuniga bir marta o’zingiz ishongan manbadan yangiliklar toping.
6. Hazil va optimizm tuyg’usi cheklovlardan omon qolishingizga yordam beradi. Muammolarni e’tiborsiz qoldirmang, o’z-o’zini gipnoz bilan shug’ullanmang. Optimizm – bu muammoni tan olish va undan chiqish yo’lini topish qobiliyati.
7. Har bir sodir bo’layotgan narsada ma’no topish muhimdir. Bu ijobiy munosabatni saqlashga yordam beradigan xabardorlik. Bilasizmi, nima uchun ko’p odamlar uzoq muddatli izolyatsiyaga chidashadi? Ular kasallikning rivojlanishi bilan bog’liq vaziyatni o’zgartirishga yordam berishiga chinakam ishonishadi.
Stressga chidamlilik va chidamlilik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, yangi sharoitlarga moslashish ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi. Biroq, ko’pchilik o’z ustida ishlashga majbur bo’ladi, bu qiyin bo’ladi va ular salbiy holda qila olmaydi. Ijobiy tomonlarni izlash va ularga e’tibor qaratish kerak. Shunda e’tibor imkoniyatlar tomon yo’naltiriladi.
Lekin vaqtingizni oling! Ushbu qiyin davrda o’zingizni qo’llab-quvvatlang va g’amxo’rlik qiling. Sizning oilangiz va yaqinlaringiz sizga juda muhtoj!
Adabiyotlar va nashrlar roʻyxati:
1. B VARITANI: QIYONCHILIKLARGA QARSHISH, MUVOFIQLIKNI QURISH VA XURSAND TOPISH, Sheril Sandberg va Adam Grant
2. Emili Esfahani Smit, “Maʼnoning kuchi: baxtga toʻla dunyoda oʻzini oqlash”.
3. “Koronavirus blokirovkasi haqidami?” NY Times
4. Brooks SK, Webster RK, Smith LE va boshqalar. Karantinning psixologik ta’siri va uni qanday kamaytirish mumkin: dalillarni tezkor ko’rib chiqish. Lancet 2020; 26-fevral kuni onlayn nashr etilgan. http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8.
Izzattillo Islomov
