Behruzbek Hamidov
Tadqiqot mualliflari Farid Pazhoohi va Alan Kingstone kirpik uzunligi bo’yicha o’ziga xos afzalliklar mavjudligini va bu standartdan uzoqroq yoki qisqaroq og’ishlar kamroq jozibador deb hisoblanishi mumkinligini taklif qilishdi. Ular kirpik uzunligi insonning sog’lig’i va genetik sifatini anglatishi mumkin, deb taxmin qilishdi.
Shunday qilib, odamlar ko’z sirtining bug’lanishi va ifloslanishini minimallashtiradigan eng funktsional optimal kirpik uzunligini eng jozibali deb bilishga moyil bo’lishi mumkin. Mualliflar ushbu tadqiqotni nafaqat ushbu taxminlarni tasdiqlash uchun, balki jinslar va turli etnik guruhlar o’rtasidagi kirpik uzunligi afzalliklaridagi potentsial farqlarni aniqlash uchun ham olib borishdi.
Tadqiqotda o’zlarini osiyolik, qora yoki oq tanli deb tanishtirgan 319 nafar amerikalik MTurk ishchilari ishtirok etdi. Ishtirokchilarning o’rtacha yoshi 41 yoshni tashkil etdi. 39% turmush qurgan, 19% munosabatlarda va 32% turmush qurmagan. Qolganlari beva qolgan, ajrashgan yoki ajrashgan. Ishtirokchilarning deyarli yarmi (49%) bakalavriat darajasiga ega, 15% esa aspiranturani tamomlagan.
Daz3D dasturidan foydalangan holda tadqiqotchilar turli etnik millatlarga mansub ayollarni ifodalovchi to’rtta yuz tasvirini yaratdilar: osiyo, qora, hind va oq. Ushbu tasvirlar tegishli global mintaqalardagi haqiqiy shaxslardan keyin modellashtirilgan. Keyinchalik, Photoshop har bir tasvirning kirpik uzunligida farq qiluvchi 11 ta variantini yaratish uchun ishlatildi, jami 44 ta noyob yuz tasviri. Ishtirokchilar har bir tasvirning jozibadorligini “Sizningcha bu ayol qanchalik jozibali?” deb javob berishdi. va 7 ballik tizimda baho berdi.
Natijalar shuni ko’rsatdiki, ayollar hind millatiga mansub yuzlarni qora va oq yuzlardan ko’ra ko’proq jozibali deb bilishadi. Shuningdek, ular oq yuzlardan ko’ra Osiyo yuzlarini afzal ko’rishdi. Aksincha, erkaklar hind va osiyo yuzlarini qora yuzlardan ko’ra ko’proq jozibador deb topdilar va ular osiyo yuzlarini oq yuzlardan yuqoriroq baholadilar.
Turli etnik guruhlar o’rtasida imtiyozlarda bir oz farq bo’lsa-da, ishtirokchilar asosan kirpiklar ko’z kengligining 30-35% ni tashkil etadigan yuzlarni afzal ko’rishdi. Ular, shuningdek, ko’z kengligining 25% kirpikli Osiyo, oq va hind yuzlarini afzal ko’rishgan, qora yuzlar uchun esa 40%.
Osiyolik ishtirokchilar 20% kirpik uzunligiga ega yuzlarni yoqtirishdi. Bundan farqli o’laroq, qora va oq ishtirokchilar ko’z kengligining 40% ni tashkil etuvchi kirpikli osiyo yuzlarini afzal ko’rishdi. Ajablanarlisi shundaki, oq tanli ishtirokchilar ham kirpik uzunligi 45% bo’lgan qora yuzlarni jozibali deb topdilar. Kirpiksiz yoki haddan tashqari uzun kirpikli yuzlar eng kam jozibali deb baholandi.
“Hozirgi tadqiqot shuni ko’rsatdiki, kuzatuvchining jinsi yoki etnik kelib chiqishidan qat’i nazar, kiprik uzunligining ayollar yuzining jozibadorligiga ta’siri teskari-U funksiyasiga amal qiladi, jozibakiprik uzunligi oshgani sayin ko‘tarilib, keyin pasayib boradi”, deb xulosa qilishdi Pazhoohi va Kingstone. “Tanqidiy jihatdan, bu naqsh turli etnik elatlarning yuzlarini (va ko’z rangi) tasvirlashda kuzatiladi. Birgalikda, ma’lumotlar optimal kirpik uzunligi ko’rish qobiliyatini maksimal darajada himoya qilish va engillashtirish uchun evolyutsiyaga erishgan degan fikrni aks ettiradi. Shunday qilib, bu optimumdan chetga chiqishlar unchalik jozibador emas, chunki ular sog’lig’ining yomonligi haqida signal bo’lib xizmat qilishi mumkin.”
Tadqiqot kirpiklarning jozibadorligi haqidagi umumiy tasavvurlarni yoritadi. Biroq, u ham e’tiborga olinishi kerak bo’lgan cheklovlarga ega. Shunisi e’tiborga loyiqki, tadqiqot ishtirokchilari o’xshash, asosan teri rangi bilan farq qiladigan ayolning statik, kompyuterda yaratilgan tasvirlarini baholadilar. Haqiqiy odamlarning jozibadorligini baholash bir xil bo’lmasligi mumkin. Kirpiklarning jozibadorligini idrok etish ushbu tadqiqotda o’zgarmagan boshqa yuz xususiyatlariga bog’liq bo’lishi ham mumkin.
Izzattillo Islomov
