Ushbu tadqiqot ortidagi turtki, inson rivojlanishining asoslarini, xususan, ijtimoiy xulq-atvor va jismoniy teginish kontekstida tushunish istagidan kelib chiqadi. Oldingi tadqiqotlar inson go’daklarining o’sishi va rivojlanishida g’amxo’rlik va yoqimli teginish muhimligini ta’kidladi.

Tegish nafaqat jismoniy tuyg’u, balki ijtimoiy aloqalar va hissiy farovonlikni shakllantirishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ushbu o’zaro ta’sirlarga ta’sir qilishi mumkin bo’lgan irsiy omillarni tushunish insoniyat rivojlanishining murakkabliklarini va hayotning dastlabki bosqichlaridanoq ijtimoiy o’zaro ta’sirlarni yoritishi mumkin.

“Men umuman insonning ijtimoiy xulq-atvorining rivojlanishi va miya kelib chiqishiga qiziqaman. Ijtimoiy teginish va uning neyrobiologik asosi erta ijtimoiy o’zaro ta’sirlar va tajribalarning muhim, ammo unchalik tushunilmagan jihatidir”, deb tushuntirdi tadqiqot muallifi Tobias Grossmann, professor. Virjiniya universitetida psixologiya.

Tadqiqot Germaniyaning Leyptsig shahrida o’tkazildi, unda G’arbiy Evropa millatiga mansub, etti oylik 98 nafar chaqaloq ishtirok etdi. Aniq e’tiborni ta’minlash uchun tanlangan chaqaloqlar sog’lom bo’lib, rivojlanish muammolari yoki autizm spektrining buzilishi haqida xabar berilmagan. Biroq, zarur ma’lumotlar mavjudligi sababli, ushbu chaqaloqlarning faqat 82 tasi yakuniy tahlilga kiritilgan.

Genetik jihatni o’rganish uchun tadqiqotchilar genotiplash uchun chaqaloqlar va ularning onalaridan tupurik namunalarini to’plashdi – bu muayyan genetik variantlarni aniqlash jarayoni. Ular CD38 deb nomlanuvchi genga e’tibor qaratdilar, oldingi tadqiqotlar oksitotsinning chiqishi bilan bog’liq edi. Ko’pincha “sevgi gormoni” deb nomlangan oksitotsin ijtimoiy o’zaro ta’sir va onaning xatti-harakatlari uchun juda muhimdir. Bu ota-onalar va chaqaloqlar o’rtasidagi bog’lanishni osonlashtiradi va hayot davomida hamdardlik, ishonch va munosabatlarni o’rnatishda rol o’ynaydi.

Genetik tahlildan tashqari, tadqiqot asosan ota-onalarning kuzatuvlariga tayangan. Ota-onalar chaqaloqning xulq-atvori bo’yicha so’rovnoma-qayta ko’rib chiqilgan deb nomlanuvchi so’rovnomani to’ldirdi, unda chaqaloqning turli temperament xususiyatlarini baholaydi. Ushbu xususiyatlardan biri “erinishlik” edi – chaqaloqning o’z tarbiyachilari bilan jismoniy aloqa qilish istagi va zavqlanishi. Ushbu chora chaqaloqlarning tabiiy muhitdagi kundalik xatti-harakatlari va afzalliklariga noyob oynani taqdim etdi.

Tadqiqotchilar CD38 genining ma’lum o’zgarishlariga ega bo’lgan chaqaloqlar turli genetik tuzilishga ega bo’lganlarga nisbatan ko’proq erkalanish darajasini ko’rsatishini aniqladilar. Xususan, CA va AA genotipiga ega bo’lgan chaqaloqlar, CC genotipiga ega bo’lganlarga qaraganda, g’amxo’rlik qiluvchini izlashga va undan zavqlanishga moyilligini ko’rsatdi. CA va AA genotiplari ilgari oksitotsinning ko’payishi bilan bog’liq edi.

Grossmann PsyPost-ga bergan intervyusida: “Ehtimol, biz hammamiz tajribamizdan bilamizki, odamlar ijtimoiy aloqani izlash va zavqlanish uchun motivatsiyalari bilan farq qiladilar”. “Bizning tadqiqotimiz shuni ko’rsatadiki, bunday individual farqlar hayotning boshida boshlanadi va hech bo’lmaganda qisman oksitotsin tizimidagi genetik o’zgaruvchanlik bilan izohlanadi.”

O’z topilmalarining mustahkamligini ta’minlash maqsadida tadqiqotchilar qo’shimcha tahlillar o’tkazdilar. Ushbu nazorat testlari kuzatilgan ta’sir haqiqatan ham erinish xususiyatiga xos ekanligini va onaning genotipi yoki chaqaloqning umumiy faolligi kabi boshqa omillar ta’sir qilmasdan, chaqaloqning genetik tarkibi bilan bevosita bog’liqligini tasdiqladi.

Bundan tashqari, tadqiqot erkalashning uzoq muddatli barqarorligini baholashga kirishdi. Etti oylik erkalanish 18 oylikdagi erkalanish bilan ijobiy bog’liqlik borligini aniqladi va bu xususiyat chaqaloqlik davrida vaqt o’tishi bilan nisbatan barqaror ekanligini ko’rsatdi.

Aniq topilmalarga qaramay, tadqiqot muayyan cheklovlarni tan oladi. Birinchidan, u ko’p jihatdan ota-onalarning hisobotlariga tayanadi, bu qimmatli bo’lsa-da, sub’ektiv bo’lishi mumkin. Kelajakdagi tadqiqotlar chaqaloqlarning ijtimoiy aloqaga bo’lgan munosabatini baholash uchun ko’proq to’g’ridan-to’g’ri eksperimental usullardan foydalanishi mumkin. Bundan tashqari, oksitotsin tizimini, shu jumladan bir nechta genetik va epigenetik omillarni o’rganishga yanada kengroq yondashuv chuqurroq tushunishni taklif qilishi mumkin.

“Biz faqat oksitotsin tizimidagi bitta o’ziga xos gen uchun genetik o’zgaruvchanlikni tekshirdik”, dedi Grossmann. “Kelajakdagi tadqiqotlar ushbu yondashuvni yanada kengroq genotiplash va gormonal tahlillar yordamida chaqaloqlarning erkalashdagi individual farqlarini o’lchash uchun eksperimental usullardan foydalanish orqali kengaytirishi kerak.”

Tadqiqot shuningdek, ijtimoiy xulq-atvorga genetik ta’sirlarning yanada nozik ko’rinishini ta’minlaydigan poligenetik xavf ballarini o’z ichiga olgan tadqiqotlarni kengaytirish potentsialiga ishora qiladi.

“Bu ijtimoiy teginishning neyrobiologik asoslari bo’yicha asosiy ilmiy tadqiqotdir va chaqaloqlar va ularning oilalari uchun bevosita ta’sir ko’rsatmaydi”, dedi Grossmann.