Izzattillo Islomov
Ko’pchiligimiz, hatto bir shaharda yashasak ham, ota-onalarimiz va buvilarimizni asosan bayramlarda ko’ramiz. Uzoq ajralishdan so’ng uchrashganimizdan so’ng, biz ba’zida vaqtning naqadar cheksiz ekanligini ko’rib hayron qolamiz. Va yaqinlarimizda qarishning boshqa belgilari bilan bir qatorda, biz ularning befarqligini sezishimiz mumkin.
Bu shunchaki yoshga bog‘liq hodisami yoki Altsgeymer kasalligi belgisimi? Yoki boshqa xotira buzilishimi? Ba’zan biz bu unutuvchanlikni xavotir bilan kuzatamiz va o’ylaymiz: shifokorga murojaat qilish vaqti kelmadimi?
Boston universitetining nevrologiya professori va Garvard tibbiyot maktabi o’qituvchisi Endryu Budson miyada sodir bo’ladigan murakkab jarayonlar haqida tushunarli va tushunarli tarzda gapiradi. U keksa qarindoshlarida xotira o’zgarishidan xavotirda bo’lganlar uchun “cheat varaq” tayyorladi.
ODDIY MIYA QARISHI
Xotira, doktor Budson tushuntirganidek, yozib olish tizimiga o’xshaydi. Kotib tashqi dunyodan ma’lumot olib keladi, uni hujjatlar kabinetida saqlaydi va kerak bo’lganda uni oladi. Bizning old bo‘laklarimiz fayllar kabinasi, gippokampimiz esa hujjatlar shkafi vazifasini bajaradi.
Keksalikda frontal loblar endi yoshlikdagidek ishlamaydi
Olimlarning hech biri bu haqiqatni inkor qilmasa ham, buning sababi nima ekanligi haqida turli xil nazariyalar mavjud. Buning sababi oq moddada va frontal loblarga olib boruvchi va undan chiqadigan yo’llarda mayda jarohatlarning to’planishi bo’lishi mumkin. Yoki haqiqat shundaki, yoshi bilan frontal korteksdagi neyronlarning o’zi yo’q qilinadi. Yoki bu tabiiy fiziologik o’zgarishdir.
Nima bo’lishidan qat’iy nazar, frontal loblar qariganda, “ofis xodimi” yoshligidan ko’
Behruzbek Hamidov
