Ko’p yillar davomida sog’liqni saqlash bo’yicha mutaxassislar yoshlar orasida nikotin va tamaki mahsulotlarini ko’p ishlatishdan xavotirda. Ushbu tendentsiyani cheklash bo’yicha ko’plab sa’y-harakatlarga qaramay, elektron sigaretalar va an’anaviy chekishning mashhurligi saqlanib qolmoqda. Oldingi tadqiqotlar nikotinni iste’mol qilish bilan bog’liq potentsial xavflarni, ayniqsa uning rivojlanayotgan miyaga ta’sirini ta’kidladi. Ushbu bilimga asoslanib, tadqiqotchilar nikotinni iste’mol qilish miya sog’lig’iga qanday ta’sir qilishini o’rganishga harakat qilishdi, xususan, miya ichidagi qon oqimiga, sog’lom miya funktsiyasi uchun asosiy omilga e’tibor qaratishdi.

“Biz haligacha nikotin iste’mol qilish miyaga qanday ta’sir qilishini to’liq tushunmayapmiz, ayniqsa kech o’smirlik / yosh balog’at davrida (16-22 yosh) miya tez asabiy rivojlanishda”, dedi tadqiqot mualliflari Kelli Kortni va Joanna Jeykobus. San-Diego UC psixiatriya dotsentlari.

“Bu, shuningdek, ko’p odamlar nikotin mahsulotlarini birinchi marta ishlatishni boshlagan davr. Miya qon oqimi miya sog’lig’ining ko’rsatkichlaridan biri bo’lib, u miya bo’ylab kislorod va energiya substratlarini ta’minlaydi va normal asabiy rivojlanish jarayonida yuzaga keladigan o’zgarishlarni qo’llab-quvvatlaydi. Ushbu tadqiqot nikotin iste’mol qiladigan o’smirlar/yoshlar va iste’mol qilmaydiganlar o’rtasida miya qon oqimiga nikotin bilan bog’liq ta’sir ko’rsatadigan biron bir alomat bor-yo’qligini aniqlash uchun o’rganildi.

Tadqiqotda San-Diego okrugidagi turli ta’lim muassasalaridan va ijtimoiy tarmoqlar orqali ishga olingan 16 yoshdan 22 yoshgacha bo’lgan 194 nafar ishtirokchi ishtirok etdi. Ishtirokchilar nikotinli mahsulotlardan foydalanish bo‘yicha ikki guruhga bo‘lingan: bunday mahsulotlarni kamida haftada bir marta ishlatganlar va kamroq ishlatganlar.

Tadqiqotchilar nikotin metabolitlarini o’lchash uchun intervyular, giyohvand moddalarni iste’mol qilish va ruhiy salomatlik bo’yicha o’z-o’zidan hisobot so’rovlari va siydik sinovlarini o’z ichiga olgan puxta baholashlarni o’tkazdilar. Muhimi, ishtirokchilar miyadagi qon oqimini o’lchash uchun magnit-rezonans tomografiya (MRI) tekshiruvidan o’tdilar.

Nikotinni tez-tez iste’mol qiluvchilarning miyasida tadqiqotchilar muayyan hududlarda qon oqimining pasayishini qayd etdilar: chap va o’ng prekuneus, chap orqa singulat korteks va o’ng oldingi singulat korteks. Ushbu sohalar nikotinga qaramlikni rivojlantirishda va diqqat va xotira kabi kognitiv funktsiyalarni boshqarishda hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligi ma’lum.

Qizig’i shundaki, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, bu yosh nikotin foydalanuvchilari yoshi ulg’aygan sari, bu hududlarda qon oqimining kamayishi, ushbu hududlarda yoshi bilan qon oqimining ko’payishini ko’rsatadigan foydalanuvchi bo’lmaganlarda ko’rinadigan naqshdan ajralib, yanada aniqroq bo’ldi.

Bundan tashqari, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, miya qon oqimining pasayishi siydikdagi nikotin metabolitlarining yuqori darajasi va nikotinga qaramlikning kuchayishi bilan bog’liq. Biroq, yaqinda nikotindan foydalanish va qon oqimidagi o’zgarishlar o’rtasida hech qanday bog’liqlik yo’q edi, bu o’zgarishlar nikotinni o’tkir emas, balki surunkali iste’mol qilish natijasidir.

“Bizning tadqiqotimiz natijalari shuni ko’rsatadiki, o’smirlik davrida nikotin iste’mol qilish asabiy rivojlanish jarayonida yuzaga keladigan miya qon oqimidagi normal o’zgarishlarga ta’sir qilishi mumkin”, dedi Kortni va Jeykobus PsyPostga. “Natijalar shuni ko’rsatadiki, prekuneus, posterior singulat korteks va oldingi singulat korteks deb nomlanuvchi o’ziga xos miya hududlari nikotinga qaramlikning rivojlanishida ishtirok etadigan potentsial asosiy hududlardir.”

Tadqiqot qimmatli fikrlarni taklif qilsa-da, uning cheklovlarini ta’kidlash kerak. Uning ko’ndalang tabiati shuni anglatadiki, u nikotinni iste’mol qilish miya qon oqimidagi bu o’zgarishlarga olib kelishini aniq isbotlay olmaydi – faqat bog’liqlik bor. Bundan tashqari, tadqiqot ishtirokchilarning jinsiga asoslangan ta’sirlarda hech qanday farqni topmadi, bu avvalgi ba’zi tadqiqotlarga mos kelmaydi. Tadqiqotchilar jins, yosh va nikotin iste’moli o’rtasidagi o’zaro ta’sir kabi murakkabroq omillarni tadqiqot dizayni tufayli to’liq o’rganish mumkin emasligini tan olishadi.

Oldinga qarab, uzunlamasına tadqiqotlar sabab-oqibat munosabatlarini yaxshiroq tushunish va jinsga xos ta’sirlarni aniqlash uchun vaqt o’tishi bilan o’zgarishlarni kuzatishi mumkin. Ushbu tadqiqot rivojlanishning muhim davrlarida nikotinni iste’mol qilish miyaga qanday ta’sir qilishini tushunishga qaratilgan qadam bo’lib, natijada yoshlarda nikotin va tamaki iste’moliga qarshi kurashish uchun yanada samarali sog’liqni saqlash strategiyalarini ishlab chiqishga yordam beradi.