Izzattillo Islomov
Bir muncha vaqt oldin men viloyat narkologiya klinikasida psixolog sifatida uzoq vaqt ishlash imkoniyatiga ega bo’ldim. Mening kasbiy faoliyatimning ushbu davri tugaganiga qaramay, men hali ham giyohvandlik mavzusi haqida tashvishlanishda davom etaman. Siz o’zingizni izolyatsiya qilishingiz mumkin, bu juda og’riqli mavzu haqida o’ylamaslikka harakat qiling, lekin odamning hayotida shunday davr keladiki, bu aniq bo’lib, sizni o’ylashga va biror narsa qilishga undaydi. Ushbu maqolada men o’z farzandlarining ruhiy salomatligi haqida qayg’urayotgan kattalar uchun ba’zi aniqliklarni keltirmoqchiman va ma’lumot va maslahatlar orqali yordam bermoqchiman.
Spirtli ichimliklar va giyohvand moddalarning barcha zararli ta’siriga qaramasdan, ya’ni. Psixoaktiv moddalar (PAS), ular hali ham odamlarni o’ziga jalb qiladi. Va eng yomoni, bu moddalardan foydalanishga jalb qilingan bolalar va o’smirlar soni kamaymayapti, aksincha, ortib bormoqda.
Sirt faol moddalardan foydalanish insonning ong holatining o’zgarishiga, ya’ni intoksikatsiyaga olib keladi. O’z ongining odatiy darajasini o’zgartirish zarurati juda erta, hatto bolalikda ham namoyon bo’ladi. Shu sababli, bolalar harakatlarni muvofiqlashtirishni buzadigan va idrokni o’zgartiradigan o’yinlarni juda yaxshi ko’radilar. Yigitlar belanchaklarni, karusellarni yaxshi ko’radilar, juda kichkintoylar havoga otishni yaxshi ko’radilar. Katta yoshdagi bolalarning o’zlari g’ayrioddiy his-tuyg’ularni boshdan kechirish imkoniyatini topishga harakat qilishadi – ular quyosh pleksusiga, karotid arteriyalarga va hokazolarga bosadilar. (Shaxsan men bolaligimdan shunday epizodni juda yaxshi eslayman).
Bizda boshqa birovning rolini “sinab ko’rish”, ya’ni boshqa birovning hayotida yashash – odatiy va tanish bo’lgan doiradan chiqishga harakat qilish chuqur istaklarimiz bor. Buning tasdig’i – mastlikning ildizlari yotadigan karnavallar, turli marosimlar.
Zamonaviy odam ba’zan uning shaxsiyatini ramziy ravishda o’zgartiradigan harakatlarda ishtirok etish imkoniyatiga ega emas. Biroq, ruhiy stressga chidamlilikni rivojlantirish uchun bunday jarayon zarur shartlardan biri sifatida zarur. Oddiy qilib aytganda, aqliy tayyorgarlikning bir turi uchun odam boshqasining rolini “sinab ko’rishi” kerak. Bu mumkin bo’lgan travmatik vaziyatlarga tayyor bo’lishni ta’minlaydi.
Sotsializatsiya qachon, ya’ni. boshqalar bilan muloqot qilish qobiliyati normal tarzda davom etadi, bu jarayon empatiya qobiliyatini rivojlantirish orqali amalga oshiriladi – empatiya, boshqa odamlarga hamdardlik. Agar kattalarning o’zlari atrofdagilarni hisobga olsalar, insonni tushunsa, uning dardini, qayg’usini va quvonchini o’zinikidek qabul qilsa va shu bilan bolaga o’rnak bo’lib, uni bu yo’nalishda qo’llab-quvvatlasa, o’g’il yoki qizning bunday hayotiy tajribasi bo’ladi. psixikaning moslashuvi uchun yaxshi asos bo’ladi.
Bu erda madaniyatning o’rni beqiyos: kitoblar, spektakllar, ma’lum bir yo’nalishdagi filmlar, qahramonlardan biri bilan tanishishga yordam beradi va kundalik hayotdan chalg’itadi. Bastakor nazarda tutgan his-tuyg’ularni va his-tuyg’ularni boshdan kechirishga undaydigan yaxshi musiqaning rolini ortiqcha baholash qiyin. Musiqa, san’at va adabiyot yuksak badiiy asarlardan foydalansangiz, albatta ajoyib effekt beradi. Bunday sharoitda odobli inson o‘zini dunyoga daxldorlik tuyg‘usini his qiladi va hayotga falsafiy yondashishni o‘rganadi. Va eng muhimi, u giyohvand moddalar va spirtli ichimliklarni iste’mol qilmasdan, salbiy his-tuyg’ularning qulashi bilan samarali kurashish qobiliyatiga ega. Bolalik va yoshlik yillarimda ta’lim-tarbiyaning ezgu vazifasini asosan ta’lim muassasalari – bog‘chalar, maktablar o‘z zimmasiga olgan bo‘lsa, hozir haqiqat biroz o‘zgardi. Bu shuni anglatadiki, siz bolaga tashqi ta’sirga tayanmasligingiz kerak, lekin ota-onalarning o’zlari to’g’ri xulosalar chiqarishlari va harakat qilishlari kerak. Chunki, “cho’kayotgan odamlarning najoti ….” Xo’sh, va bundan keyin ham matnda.
Behruzbek Hamidov
