Gaslighting – bu zaharli, haqoratli munosabatlarga ishora qiluvchi atama. Bu psixologik manipulyatsiya usuli bo’lib, kimdir o’zining hiyla-nayranglari orqali haqiqatni oqilona idrok etish yoki voqealarni xotirada takrorlashning to’g’riligiga boshqa shubha uyg’otishga harakat qiladi. Tasavvur qiling-a, siz doimo biron bir voqeani xotirangiz, fikringiz noto’g’ri yoki his-tuyg’ularingiz noto’g’ri ekanligiga doimo ishonch hosil qilasiz.

“Gazlighting” so’zi 1938 yilgi spektakl va undan keyingi 1944 yilgi “Gaslight” filmi nomidan kelib chiqqan bo’lib, unda er turli xil manipulyatsiyalar yordamida xotinini aqldan ozganiga ishontirishga harakat qiladi.

Filmning mazmuni va “Gaz Light” spektakli haqida bir oz (yoki “Gazlight” deb ham ataladi):

Patrik Hamilton tomonidan yozilgan “Gaz nuri” spektakli (1938) :

Aksiya Londondagi Pimliko maydonidagi uyda bo’lib o’tadi. Bosh qahramon Bella Menningem eri Jek tomonidan manipulyatsiya ob’ektiga aylanadi. Jek Bellani aqlini yo’qotayotganiga ishontirishga harakat qiladi. Manipulyatsiya usullaridan biri gaz lampalaridan yorug’likning yorqinligini o’zgartirishdir, bu o’yin nomidan kelib chiqadi. Shu va boshqa hiylalar yordamida Jek xotinini aqldan ozganiga ishontirishga va shu tariqa uning merosiga egalik qilishga harakat qiladi.

“Gaslight” filmi (1944), rejissyor Jorj Kukor :

В центре сюжета — история молодой женщины по имени Пола (роль исполнила Ингрид Бергман). После смерти её тёти, знаменитой оперной певицы, Пола отправляется учиться пению в Италию, где знакомится и влюбляется в пианиста Грегори Антона (роль исполнил Чарльз Бойер). Пара возвращается в Лондон и поселяется в доме умершей тёти. Грегори начинает играть с Полой в коварную игру, цель которой — заставить её сойти с ума. Как и в пьесе, одним из методов манипуляции становится мерцание света от газовых ламп. Сюжет достигает своего пика, когда детектив, интересующийся смертью тёти Полы, начинает разбираться в происходящем и раскрывает замысел Грегори.

Оба произведения поднимают вопросы манипуляции, контроля и психологического давления в отношениях.

Давайте разберемся, как распознать газлайтинг и что делать, если вы столкнулись с этим.

Простые примеры газлайтинга в отношениях:

  1. Отрицание действий. “Я этого не делал!” или “Ты придумала это!” — даже если вы абсолютно уверены в обратном.
  2. Обвинение в чрезмерной эмоциональности. “Ты всегда так переживаешь!” или “Ты просто слишком чувствительна!”
  3. Искажение фактов. Когда ваш партнер утверждает, что что-то произошло не так, как вы это помните.