Shubhasiz, sizning atrofingizda bir-ikkita tanishlaringiz bor, ular qaerda va qachon tugashini bir yil oldin bilishadi. Ular mehmonxonalar va samolyotlarni eng yaxshi narxlarda eng yaxshi ko’rinishga ega bo’lib bron qilishadi va jadvalga qat’iy rioya qilishadi. Va endi – portlash, hammasi shu. Parvozlar bekor qilinadi, mahsulotlar javonlardan yo’qoladi va sizda ishlashga moslashishga vaqtingiz yo’q. Agar bir hafta rejalashtirish qiyin bo’lsa, qanday qilib omon qolish kerak?

Rejalashtirish gorizonti

“Rejalashtirish gorizonti” atamasi marketingdan kelib chiqqan bo’lib, ma’lum bir muddat ichida mezonlar bo’yicha baholanishi kerak bo’lgan muayyan maqsad va vazifalarni va kutilayotgan natijalarni bildiradi. Ular chuqurligi va davomiyligi bo’yicha farqlanadi, lekin odatda 5-7 yil atrofida. Agar biror narsani rejalashtira olmasangiz nima bo’ladi?

Siz hali ham rejalashtirishingiz kerak. Axir, qaerga borishni bilmasangiz, hatto taksiga ham qo’ng’iroq qila olmaysiz. Ammo kamdan-kam odam hayotni rejalashtirishni jiddiy qabul qiladi. Yangi kvartiralarning aniq daromad ko’rsatkichlari va manzillarini yozish shart emas, lekin shunga qaramay, umumiy vektorni o’rnatish foydali bo’ladi. Bu taslim bo’lmaslik, kechiktirmaslik va qarorlarni oson qabul qilishga yordam beradi. Maqsadlaringiz barcha kiruvchi ma’lumotlarni solishtiradigan aqliy filtrdir:

• Bu men uchun foydalimi?
• Bu meni maqsadlarimga yaqinlashtiradimi?
• Agar buni qilsam nima bo’ladi?
• Hech qachon qilmasam nima bo’ladi?

Faqat siz maqsadlarni yozishni xohlaysiz va agar asosiy ehtiyojlar qondirilsa, bu qulay. Va endi biz omon qolishimiz kerak.

Noaniqlik holatida

Doimiy o’zgaruvchan dunyoda bu noqulay. Va gap shundaki, biz o’zgarishlarni qabul qilmaymiz, aksincha, barqarorlikning yo’qligi yoqimsiz. Agar siz yangi uyga, hududga yoki hatto shahar yoki mamlakatga ko’chib o’tgan bo’lsangiz, bu tuyg’uni bilasiz. Hamma narsa yaxshi ko’rinadi: qaror ongli va orzu qilingan va yangi imkoniyatlarni va’da qiladi, lekin tana va ong muzlaydi. Va qoida tariqasida, bu koma eng oddiy kundalik vazifa bilan boshlanadi, uni odatiy tarzda hal qilish mumkin emas. Suet poyabzallari uchun quruq tozalagichni qayerdan topish yoki bolangizni qaysi hovuzga yuborish kabi.

Endi biz hamma narsani tanlamaymiz va bo’ysunmaymiz. Siz shikoyat qilishingiz va g’azablanishingiz yoki moslashishni boshlashingiz mumkin. Ha, bu noqulay, og’riqli va ba’zan chidab bo’lmas, lekin o’zi, uning kayfiyati va his-tuyg’ulari uchun birinchi bo’lib mas’uliyatni o’z zimmasiga oladigan kishi muvaffaqiyat qozonadi.

Shartli ravishda 3 ta nazorat doirasi mavjud:

• Men va mening fikrlarim;
• Mening muhitim va makonim;
• Men ko’rgan hamma narsa.

Eng yutuqli strategiya bu faqat birinchisiga tayanishdir. Biz hatto do’stlarimizga ta’sir o’tkaza olmaymiz, lekin ularning harakatlariga o’z munosabatimizni tanlashimiz mumkin. Agar siz yomonlikni ko’rishga qaror qilsangiz, uni hayotdagi eng quvonchli voqealarda ham topasiz. Va bu erda idrokning kuchayishi qonuni ham o’ynaydi: diqqat markazida bo’lgan narsalar tobora ko’proq bo’ladi. Bu aravachali ayollarga o’xshaydi, siz uni sovg’a sifatida qidirsangiz yoki o’zingiz parkda aylana boshlaganingizdan so’ng darhol atrofni to’ldiradi.

Agar siz o’zingizga bog’liq bo’lmagan holatlar tufayli bajarilmagan rejalar yoki erishib bo’lmaydigan maqsadlardan qo’rqsangiz, soddaroq qilib ko’ring. Atrofingizda barqarorlik orollarini yarating. Masalan:

• Kun tartibi. Bir vaqtning o’zida turing va yoting, yotishdan oldin yarim soat davomida yoqimli adabiyotlarni o’qing, mashg’ulotlar jadvalini rejalashtiring va toza havoda qat’iy soatlab yuring. Hatto oz sonli avtomatik harakatlar sodir bo’layotgan narsalarni nazorat qilish tuyg’usini tiklashi mumkin.
• Marosimlar. Misol uchun, siz butun oilangiz bilan nonushta qilasiz va sherigingizni uzoq vaqt iliq quchoqlab ishga jo’natib yuborasiz yoki qiyin vazifani bajarganingizdan so’ng bir krujka mazali choy pishirasiz.
• Buyurtma. Uyingizda, ofisingizda, haqiqiy va virtual stolingizda joyingizni tartibga soling.
• Kamroq tartibsizlik. 2-3 haqiqatan ham muhim sohalarni ajratib ko’rsating va ularga odatdagidan ko’proq vaqt ajrating. Bu mashg’ulot yoki bola bilan vaqt bo’lishi mumkin. Kun behuda o’tmagani uchun siz o’zingizni oziqlangan, asosli va xotirjam his qilasiz.

Agar biron bir muhim voqea yoki hatto sinovga duch kelsangiz, o’zingizga g’amxo’rlik qiling. Hozir dam olish va o’yin-kulgi vaqti emas, degan munosabat uzoq muddatda ishlamaydi. Shuning uchun, yaqin do’stingiz bilan bo’lgani kabi, o’zingiz bilan ham ichki dialog o’tkazishga harakat qiling:

• Empatik nutqni rivojlantiring. “Men vaziyatdan xavotirdaman, bu normal holat”, “Menga buni engish uchun vaqt kerak.” Tajribangizni ifodalash hissiy yengillikni ta’minlaydi va qiyin vaziyatlarni tezroq engishingizga yordam beradi.
• O’zingizni qanday his qilayotganingizni so’rang. “Men o’zimni qanday his qilyapman?”, “Endi nima xohlayman?”, “O’zimga qanday yordam bera olaman?” Shunday qilib, siz o’zingizning psixofizik holatingizga e’tibor berish odatini shakllantirasiz.
• Kichkina narsalar uchun ham o’zingizni maqtashni unutmang: “Men zo’r ish qilyapman”, “Qanday zo’r ish qildim!”, “Men o’zimga g’amxo’rlik qilganim ajoyib”. Maqtov o’z imidjini yaxshilashga va motivatsiyani oshirishga yordam beradi.
• Tasalli beruvchi lug’atdan foydalaning: “Dam olish vaqti keldi”, “Men charchadim – tiklanish juda muhim”. Sensorli lug’atdan (“yoqimli”, “yumshoq”, “sokin”) va his-tuyg’ularni anglatuvchi so’zlardan (“qayg’uli”, “qiziqarli”, “tashvishli”) foydalaning. Bu stressdan xalos bo’lishga va o’z his-tuyg’ularingizga e’tibor berishga yordam beradi.