Behruzbek Hamidov
Political Research Quarterly jurnalida chop etilgan tadqiqot shuni ko’rsatdiki, AQSh Kongressidagi ayol qonunchilar mudofaa siyosatidagi munozaralarga o’ziga xos va xilma-xil istiqbollarni olib kelishadi – tarixan erkak hamkasblari hukmronlik qilgan domen. Ushbu topilmalar milliy xavfsizlik bo’yicha munozaralarni shakllantirishda gender va partiyaviy mansublik muhim rol o’ynashini ta’kidlaydi.An’anaga ko’ra, siyosiy vakillik bo’yicha tadqiqotlar ayol qonunchilarni sog’liqni saqlash, bolalarni parvarish qilish va reproduktiv huquqlar kabi “ayollar muammolari” ga jalb qilishga qaratilgan. Biroq, so’nggi tadqiqotlar e’tiborni ayollarning siyosatning kengroq sohalarida, jumladan, milliy mudofaadagi ishtirokini o’rganishga qaratdi. Ushbu o’zgarish “muammoga egalik qilish” kontseptsiyasiga asoslangan bo’lib, bu ma’lum demografik yoki siyosiy partiyalar muayyan siyosat sohalarida ko’proq mohir sifatida qabul qilinishini ko’rsatadi. Tarixan, mudofaa erkak va respublikachi qonunchilarning kuchi sifatida ko’rib chiqilgan – bu odatda erkaklar hukmronlik qiladigan hududda ayol qonunchilar qanday harakat qilishlari haqida qiziqish uyg’otadi.Tadqiqotchilarning tadqiqotdan ko’zlagan maqsadlari Kongressdagi ayollar mudofaa bilan bog’liq munozaralar bo’yicha aniq tushunchalarni taklif qilishlarini tushunish zarurati bilan bog’liq edi. Tarixan ayollar ushbu munozaralarda kam ishtirok etgan va ko’pincha rahm-shafqatli, g’amxo’rlikka yo’naltirilgan muammolar bilan bog’liq bo’lgan holda, ular milliy mudofaa bo’yicha qonunchilik muhokamalarida ayollarning noyob hissalarini namoyish etishni maqsad qilgan.Ushbu nuanslarni o’rganish uchun tadqiqotda 109-AQSh Kongressidagi nutqlarning mazmunini tahlil qilish uchun strukturaviy mavzularni modellashtirish (STM) dan foydalanildi. STM matnni tahlil qilish usuli boʻlib, katta hajmdagi matnlar ichida yashirin mavzularni ochishga yordam beradi va u ayol va erkak deputatlar oʻrtasida himoyaga oid nutqlarning mazmuni va diqqat markazida qanday farq qilishini oʻrganish uchun ideal qiladi. Bu yondashuv, ayniqsa, qonunchilarning turli guruhlari mudofaa masalalarini muhokama qilishdagi nozik farqlarni batafsil o’rganish imkonini bergani uchun juda mos edi.Kongressdagi ayollar, siyosiy mansubligidan qat’i nazar, erkaklarnikiga nisbatan mudofaa siyosatining turli jihatlariga e’tibor qaratdilar. Natijalar shuni ko’rsatdiki, “ayollar erkaklar kabi faol, ba’zan esa undan ham faolroq -“ayollar muammolari”dan tashqari bir qator siyosat mavzularida.”Ayol respublikachilar ko’pincha mudofaa siyosatini xorijdagi ayollar huquqlari bilan bog’lashdi – bu terrorga qarshi urush haqidagi kengroq rivoyatga mos keladi. Aksincha, ayol demokratlar tez-tez mudofaa mavzularini insonparvarlik muammolari va urushning tinch aholiga ta’siri bilan bog’laydilar, bu esa ko’proq g’amxo’rlikga yo’naltirilgan yondashuvni aks ettiradi. Boshqacha qilib aytganda, xulosalar shuni ko’rsatadiki, Kongressdagi ayollar nafaqat mudofaa muhokamalarida qatnashadilar, balki ayollar huquqlari kabi gumanitar inqirozlar bilan bog’liq muammolarga e’tibor qaratadilar – aks holda e’tibordan chetda qolishi mumkin.Biroq, ushbu tadqiqotning Kongressning bitta sessiyasiga qaratilishi boshqa kongress nuqtai nazaridan dinamikani to’liq ifodalamasligi mumkin. Bundan tashqari, STM nutq mazmunini tahlil qilish uchun samarali bo’lsa-da, u qo’mita ishi yoki muzokaralar kabi qonunchilik ta’sirining boshqa shakllarini qamrab olmaydi. Bundan tashqari, so’zlashuv nutqlari qonunchilarning ustuvorliklarini to’g’ri aks ettiradi, degan taxmin bor, bu har doim ham shunday bo’lmasligi mumkin – chunki ularga partiya chizig’i yoki jamoatchilik obro’si kabi strategik fikrlar ta’sir qilishi mumkin.
Izzattillo Islomov
