Behruzbek Hamidov
Fazoviy xotira va fikrlash bilan bog’liqlik
Shvetsiyaning Karolinska instituti nevrologlari bir qator tadqiqotlar o’tkazdilar, ular davomida matematik qobiliyatlar fazoviy fikrlash va xotiraga bevosita bog’liqligi va agar ular o’qitilsa, matematika sohasidagi odamning aqliy qobiliyatlari ortib borishi ma’lum bo’ldi.
Tadqiqotga 6 yoshdan 8 yoshgacha bo‘lgan 17,5 ming boshlang‘ich sinf o‘quvchilari jalb etildi. Muayyan vaqt davomida ular fazoviy fikrlashni o’rgatishdi. Dastlab, hamma bitta dastur bilan shug’ullangan, ammo keyin maxsus dastur ishtirokchilarni turli xil vazifalar taklif qilingan guruhlarga ajratdi. Ba’zilar fazoviy-vizual xotirani o’rgatishdi, boshqalari – fazoviy mantiqiy fikrlash, boshqalari – aqliy manipulyatsiya va ob’ektlarning harakatlanishi.
Keyin maktab o‘quvchilarining matematik topshiriqlarni bajarish qobiliyatiga qaratilgan chuqurlashtirilgan testlar o‘tkazildi. Va mashg’ulotlarning birinchi, beshinchi va ettinchi haftalaridagi ushbu testlar barcha guruhlarda natijalarning keskin yaxshilanishini ko’rsatdi.
Natijalar nimani ko’rsatdi
Eng yaxshi natijalar vizual-fazoviy xotirani yaxshilash bilan shug’ullanadigan guruhlarda bo’ldi. Mantiqiy fikrlash bo’yicha darslar ham o’zini yaxshi ko’rsatdi. Ammo ob’ektlarning fazoviy manipulyatsiyasi bunday samaradorlikni bermadi va bu guruhlarni sinovdan o’tkazish natijalari taxminan 11,5% ga yomonroq bo’ldi.
Qanday bo’lmasin, umumiy taraqqiyot ta’sirchan va maktab o’quvchilari matematik vazifalarning ayrim turlarini darsdan oldingiga qaraganda deyarli 2-3 baravar yaxshiroq hal qila boshladilar. Faqat bitta xulosa bor – bolalarda matematik qobiliyatlarni rivojlantirish uchun ular bilan fazoviy va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishda har tomonlama shug’ullanish kerak.
Izzattillo Islomov
