Behruzbek Hamidov
Hajmi muhim emas
Agar ilgari miya qanchalik katta bo’lsa, odam shunchalik aqlli bo’ladi, deb hisoblangan bo’lsa, endi bu afsona o’tmishda qoldi. O’nlab yillar davomida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, odamning miya vazni va kognitiv qobiliyati o’rtasida hech qanday umumiylik yo’q.
Miya va spirtli ichimliklar
Spirtli ichimliklar miya hujayralarini o’ldiradi degan da’vo noto’g’ri. Ammo bu ta’sirni ham foydali deb atash mumkin emas. Spirtli ichimliklar neyronlar orasidagi aloqada muammolarni keltirib chiqaradi. Aksariyat hollarda ular qayta tiklanadi, ammo tiklanish jarayoni uzoq vaqt talab etadi.
100 milliard hujayra. Yoki yo’q?
Yangilangan ma’lumotlarga ko’ra, inson miyasidagi hujayralar soni har xil. 86 mlrd. Ha, bu raqam yuzga yaqin. Ammo, masalan, 14 milliard – bu maymunning miyasidagi hujayralar soni. Farqi sezilarli.
Ikki xil odamlar bor
Yaxshi tashkil etilgan afsona bizga aytadiki, ba’zi odamlar o’ng yarim sharni, boshqalari esa chap yarim sharni ishlatishadi. Tahlilchilar va ijodiy shaxslar: abadiy bahs. Aslida, hamma narsa bunday emas. Faqat bir narsa ilmiy jihatdan isbotlangan: miyaning turli yarim sharlarida joylashgan hududlar turli vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi. Bugungi kunga qadar qolgan farazlar ilmiy jihatdan tasdiqlanmagan.
5 sezgi yoki undan ko’pmi?
Eshitish, ko’rish, hidlash, teginish, ta’m. Aslida, odamda ko’proq his-tuyg’ular mavjud. Misol uchun, nosisepsiya deb ataladigan og’riq hissi mavjud. Shuningdek, propriosepsiya ham bor – bu sizning kosmosdagi o’rningizni aniqlashga imkon beruvchi tuyg’u. Shuningdek, vaqt, muvozanat va boshqalarning alohida sezgilari mavjud.
Bugungi kunda miya qanday ishlashi haqida ko’plab afsonalar mavjud. Biz uning faqat kichik bir qismini ishlatamiz degan mashhur noto’g’ri tushunchadan boshlab. Keling, yana bir nechta noto’g’ri tushunchalarni aniqlashga harakat qilaylik.
Izzattillo Islomov
