Izzattillo Islomov
Bolaligimizda adabiyotdan A olish yoki Santa Klausdan sovg‘a olish uchun hammamiz she’r yod olardik. Ammo, aslida, biz ko’proq narsani oldik – biz xotirani mashq qildik va nutqimizni rivojlantirdik. Agar ular buni ifoda bilan aytishsa, ular ham aktyorlik iste’dodlarini ochib berishgan. Kattalarga she’r o’rgatish qanchalik foydali, miyaga qanday yordam berishi mumkin?
Bizning xotiramiz cheksiz emas. Bizda qanchalik intellektual yuk bo’lsa, hamma narsani boshimizda ushlab turish shunchalik qiyin bo’ladi. Talabalar mashg’ulotlarini eslang: ekstremal rejimda biz juda ko’p miqdordagi materialni yodlashimiz va imtihonda takrorlashimiz mumkin. Lekin rekordlar daftaringizdagi belgi bilan tomoshabinlar ostonasidan o‘tganingizdan so‘ng, hech narsa o‘qimagandek bo‘lasiz. Xotira muayyan vaziyatlarda zarur bo’lgan turli xil xususiyatlarga ega. Doimiy mashg’ulotlar bu xususiyatlarni yaxshilashi mumkin va she’riyat eng oson va tezkor usuldir.
Nima uchun she’rni o’rganish osonroq?
Materialni o’rganish uchun uning ma’nosini tushunish juda muhimdir. Banal yodlash faqat eslab qolishga olib keladi, bu esa amaliy foyda keltirmaydi. She’rlar syujetli, voqealar rivoji, jonli obrazlarga ega bo‘lgan to‘laqonli adabiy asardir. Materialni vizualizatsiya qilish uni eslab qolishga yordam beradi – o’qiyotganda biz boshimizda ma’lum bir rasm chizamiz, bu esa she’rni takrorlashga yordam beradi. Shunga ko’ra, vizual xotira mashg’ulotlari sodir bo’ladi.
Bundan tashqari, biz uchun ritmik narsani eslab qolish osonroq. Iambik, troxaik, amfibraxik kabi hiyla-nayrang so’zlarni eslaysizmi? Bular oyatning o’lchovlari bo’lib, ulardagi stress naqshlarini ko’rsatadi. Material qanchalik ritmik va jarangdor tarzda taqdim etilsa, miya uni eslab qolish osonroq bo’ladi. Eshitish xotirasi bu erda rol o’ynaydi – ritmni takrorlash orqali biz so’zlarni va qofiyalarni eslaymiz. Bu nima uchun televidenie reklamalaridagi ba’zi qo’shiqlar xotiraga shunchalik singib ketganini tushuntiradi. Ritmik misra va hatto ohangga o’rnatilgan she’r shunchaki xotira uchun quvonchdir. Shuning uchun alifboni yoki, masalan, Pi raqamini yodlash uchun o’ziga xos motiv ham qo’llaniladi.
Miyada nima sodir bo’ladi
Yangi materialni o’rganish jarayonida miyada yangi neyron aloqalar hosil bo’ladi. Agar biz allaqachon ma’lum bo’lgan materialni takrorlasak, unda bu aloqalar mustahkamlanadi. Ularning miqdori va sifati bizning miyamiz qanday ishlashini belgilaydi – biz qanchalik tez o’ylaymiz, qanchalik diqqatlimiz, kerak bo’lganda qancha ma’lumotni eslay olamiz. She’r yodlashda miya mashg’ulotlarining bir turi paydo bo’ladi: mushak kabi, miya ham kuchayadi va kuchayadi. Yoshi bilan she’rni yodlash qiyinlashishiga qaramay, kattalar uchun bunday mashg’ulotlarni o’tkazish juda foydali. Bu aniq xotira funktsiyasining zaiflashishi bilan bog’liq.
Nega unda qo’shiqlarni, ayniqsa bizning sevimli qo’shiqlarimizni yodlab olmaysiz, chunki biz ularni zavq bilan tinglaymiz? Qo’shiqlar bilan narsalar biroz boshqacha. Aynan qo’shiqlarni yodlashda miya faollashtirilmagani uchun u buni avtomatik ravishda bajaradi – u mashq qilmaydi. O’sish har doim sizning konfor zonangizni tark etishni talab qiladi. She’rni yodlashning muntazam amaliyoti bilan ma’lum bir “ship” ham paydo bo’lishi mumkin. Biz buni tez va oson bajarishni o’rganamiz, trening endi avvalgidek ko’p foyda keltirmaydi.
Kompleks yondashuv
Xotiraning yuqori ohangini va umuman butun miyani saqlab turish uchun yukni doimiy ravishda oshirish kerak. Shuningdek, ba’zi funktsiyalarni boshqalar yordamida ishlab chiqing. Buning uchun maxsus ishlab chiqilgan Vikium onlayn simulyatorlari mos keladi. Ular mashg’ulotlarda shunday qurilganki, sizning kuchli tomonlaringiz zaif tomonlaringizni rivojlantirish uchun yordamga aylanadi. Moslashuvchan algoritm kundalik taraqqiyotingizni kuzatib boradi va buzilish sodir bo’lmasligi uchun yukni asta-sekin oshiradi. Bu mashg‘ulotning o‘ziga xosligi shundaki, u miyaning uchta asosiy funksiyasi – diqqat, xotira vafikrni o‘z ichiga oladi. Umumiy unumdorlik, boshqa funktsiyalarning ishlashi, shuningdek, bizning o’rganish qobiliyatimiz ularga bog’liq. Shunday qilib, miyangizni kuniga atigi 15 daqiqa mashq qilsangiz, uning ish faoliyatini sezilarli darajada yaxshilashingiz mumkin. Bu sizga yangi ko‘nikmalarni egallash, ma’lumotni tezroq o‘zlashtirish, samaraliroq bo‘lish va hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi.
Behruzbek Hamidov
