Behruzbek Hamidov
Ikki tadqiqot – 19 mamlakatni qamrab olgan so’rov va Chilidagi uzunlamasına tadqiqot – hayotdan qoniqish va baxt kabi farovonlik ko’rsatkichlari bo’yicha siyosiy konservatorlar odatda liberallarga qaraganda yuqori ballga egami yoki yo’qligini o’rganib chiqdi. Ijtimoiy-demografik omillarni hisobga olgandan so’ng, konservatizm ikkala tadqiqotda ham farovonlik bilan bog’liq emas edi. Topilmalar yaqinda ” Shaxs va ijtimoiy psixologiya byulleteni” da chop etildi.
Konservatorlar va liberallar ikki asosiy siyosiy mafkura bo’lib, hukumat, jamiyat va shaxs huquqlariga bo’lgan qarashlari bilan farqlanadi. Konservatorlar odatda hukumatning iqtisodiyotga cheklangan aralashuvini, an’anaviy qadriyatlarni va kuchli milliy mudofaani yoqlaydi. Ular individual mas’uliyatni ta’kidlab, radikal ijtimoiy o’zgarishlarga qarshi turishga moyildirlar. Boshqa tomondan, liberallar ijtimoiy va iqtisodiy tengsizliklarni bartaraf etish uchun hukumat aralashuvini qo’llab-quvvatlaydi, keng ko’lamli ijtimoiy siyosatni himoya qiladi va shaxs erkinliklari va fuqarolik huquqlarini ta’kidlaydi.
Ko’plab psixologik tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, konservatorlar liberallarga qaraganda o’rtacha darajada sub’ektiv psixologik farovonlik darajasiga ega. Farqlar kichik hajmda edi, ammo bu tadqiqotlar liberallarga qaraganda konservatorlar o’z hayotlaridan ko’proq mamnun, baxtliroq va sog’lig’i yaxshi ekanini aniqladi. Ushbu topilmaning tushuntirishlaridan biri konservatorlar ijtimoiy tizimdan ko’proq qoniqish hosil qiladi va bu ijtimoiy tengsizliklarni idrok etishning salbiy psixologik oqibatlarini engillashtiradi.
Tadqiqot muallifi Salvador Vargas Salfate va uning hamkasblari konservatizm vaqt o’tishi bilan sub’ektiv farovonlikni bashorat qilish yoki yo’qligini o’rganish orqali ushbu topilmalarni sinab ko’rishni xohlashdi. Ular ikkita uzunlamasına tadqiqotlar o’tkazdilar. Turli vaqt nuqtalari bo’yicha ma’lumotlarning mavjudligi ularga konservatizm yaxshi farovonlikka olib keladimi yoki yaxshi farovonlik odamlarni konservativ qiladimi yoki yo’qligini tekshirishga imkon berdi.
Birinchi tadqiqotda ishtirokchilar ommaviy so’rov agentligi tomonidan boshqariladigan xalqaro onlayn paneldan olingan. Ular 2015-yil sentabrida so‘rovnoma o‘tkazdilar, so‘ngra olti oydan keyin yana. Ikkala so’rovda ham 19 mamlakatdan jami 8740 kishi ishtirok etdi. Ularning aksariyati Estoniya, Germaniya, Yangi Zelandiya, Polsha va Buyuk Britaniyadan kelgan, ammo ularning katta qismi boshqa mamlakatlardan kelgan.
Ishtirokchilar konservatizm (3 ta element), hayotdan qoniqish (Shaxsiy farovonlik indeksidan 5 ta element), tashvish (umumiy tashvish buzilishi shkalasi yordamida), depressiya (bemorning sog’lig’i so’rovnomasi-4 orqali) va umumiy salomatlik holati bo’yicha baholandi. Shuningdek, ular turli demografik ma’lumotlarni taqdim etishdi.
Ikkinchi tadqiqot uchun jamoa Chili ijtimoiy bo’ylama tadqiqoti ma’lumotlarini baholadi – 2016 yilda boshlangan bir qator so’rovlar chililik kattalarning keng namunasiga qaratilgan. 2554 ishtirokchining o’rtacha yoshi 46 yoshni tashkil etdi, ayollar esa guruhning 60 foizini tashkil qiladi. So’rovda konservatizm, salomatlik holati va hayotdan qoniqishning 1-bandlik bahosi, shuningdek, depressiyani batafsilroq baholash (Bemor salomatligi so’rovnomasi-9) kiritilgan.
Dastlabki tadqiqot natijalari shuni ko’rsatdiki, konservatizm kelajakdagi hayotdan qoniqishni bashorat qilishi mumkin va aksincha. Shunga qaramay, demografik jihatlar hisobga olinsa, konservatizm va hayotdan qoniqish o’rtasidagi munosabatlar bug’lanib ketdi. Bundan tashqari, konservatizm, tashvish va depressiya o’rtasida aniq bog’liqlik yo’q edi. Ijtimoiy mavqei yuqori bo’lgan ishtirokchilar, odatda, hayotdan qoniqishning yuqori ekanligini qayd etdilar.
Izzattillo Islomov
