Behruzbek Hamidov
“U UYALMAYDI!”
“U hatto uyalmaydi”, dedi keksa o’qituvchi haftada uchinchi marta “Fevral” so’zini “men” bilan yozgan ikkinchi sinf o’quvchisining onasiga. “Siz unga bunday xatolar qilish sharmandalik ekanligini tushuntirishingiz kerak.”
Yaqinda ikkinchi darajali psixologiya diplomini olgan ikkinchi sinf o‘quvchisining onasi nafas chiqardi, oyoqlarini yumshoq UGG etiklarida his qildi, barmoqlarini qimirlatdi va, ehtimol, hayotida birinchi marta nufuzli o‘qituvchining fikriga qarshi chiqdi: “Men o‘g‘lim sharmanda bo‘lishini istama”. Tanish sahna, to’g’rimi? Bu an’analarning buzilishi va uyat madaniyatidan… Nega?
UYAT MADANIYATLARI VA AYBDORLIK MADANIYATLARI
Sotsiologiya va madaniy antropologiyada sharmandalik madaniyati va aybdorlik madaniyati farqlanadi. Sharqiy va Sharqiy Yevropa (slavyan) madaniyatlari uyatga yo’naltirilgan deb hisoblanadi. U xatti-harakatlarning asosiy regulyatori sifatida ishlaydi. G’arb, birinchi navbatda protestant madaniyatlarida uyatdan aybdorlik (aybdorlik) tajribasiga o’tish sodir bo’ldi.
Sharmandalik xatti-harakatni nazorat qilish uchun chinakam kuchli vositadir. Siz sharmandalik ta’limning “xamirturushi” ekanligiga amin bo’lgan odamlarni uchratgan bo’lsangiz kerak. Kichkina odam uni sharmanda qilmasdan o’zini qanday tutishni biladi? Agar bola uyalmasa, qanday qilib yaxshiroq bo’lishga intiladi?
Izzattillo Islomov
