Qolgan hayotingizning birinchi kuni

Nega yashayapman? Mening hayotimning ma’nosi nima? Bunday savollar ertami-kechmi hamma oldida paydo bo’ladi. Logoterapevt Svetlana Shtukarevaning ta’kidlashicha, agar biz har bir kunni hayotimizning qolgan birinchi kuni sifatida qabul qila boshlasak, ularga javob berish osonroq bo’ladi.

Psixologiya: bu ibora nimani anglatadi?

Svetlana Shtukareva: “Bugun hayotingizning qolgan birinchi kuni. Bajarilgan mavjudlik sari qadamlar” – Viktor Franklning shogirdi Elizabet Lukas o’z kitobini shunday deb atagan. Bu ibora biz o’tmish va kelajak o’rtasida hozirgi igna ko’zi orqali uzviy bog’liqlik yaratamiz, degan ma’noni anglatadi.

Keling, kechagi kunni ko’rib chiqaylik: u nimadan iborat edi, qanday quvonchli lahzalar bo’ldi, biz nima uchun minnatdormiz va ertaga nimani qabul qilishimiz mumkin? Bu eng kichik voqealar bo’lishi mumkin: it kuchukchalarini yaladi, gul ochdi, kimdir eskalatorda o’pdi … Istiqbolli kelajak bizni ilhomlantiradi va “orqada qolish” tushunchasi bizni asoslaydi. Shuning uchun, bu ibora bizni o’zimizni tirishishga va bugungi kunni mazmunli qilish uchun harakat qilishga majbur qiladi.

Va bu davolab bo’lmaydigan kasalliklarga duchor bo’lgan odamlarga juda tanish bo’lgan “xayrlashib yashash” tushunchasini aks ettiradi. Ular endi vaqtlarini arzimas narsalarga, ahamiyatsiz voqealarga, uchrashuvlarga behuda sarf qila olmasligini aniq tushunishadi. Biz necha yoshda bo’lishimiz muhim emas – 20 yoki 90, har kuni hayotimizning qolgan qismi.

Bizning mavjudligimiz har doim ma’noga egami?

Ha, va bizning vazifamiz uni kashf qilish va kashf qilishdir. Har bir inson noyob bo’lganligi sababli, u uchun mavjud bo’lgan ma’no noyobdir. Ma’noni meros orqali, do’stona tarzda, kasbiy sabablarga ko’ra o’tkazish noshukur ishdir.

Bu asosiy narsani o’zingizda kashf qilish uchun qancha vaqt kerak bo’ladi?

Biz butun hayotning ma’nosini bila olmaymiz. Chunki biz oxirgi nafasimizgacha bu ma’noni o’zgartiradigan tanlovlar va harakatlarni amalga oshirishga qodirmiz. Ammo – yaxshi yangilik! – bizga alohida daqiqalarning ma’nosini tushunish qobiliyati beriladi. Viktor Frankl aytganidek, “hayotdagi ma’nolar”. Biz ma’lum bir vaziyatning ma’nosini aniqlashimiz mumkin.

Millionlab variantlar ichidan eng mos keladigan variantni tanlash uchun qilgan harakatimiz ma’noga ega.

Ko’pincha, bu haqda o’ylamasdan, biz har daqiqada tom ma’noda tanlov qilamiz. Ba’zida bu katta qarorlar, ba’zan esa kichik qarorlar: nima kiyish, nima ovqatlanish, kimga qo’ng’iroq qilish, nima va qanday aytish kerak … million variant, bu ma’no. Va boshqa barcha imkoniyatlar, Elizabet Lukas aytganidek, o’lim jag’iga tushadi. Ular boshqa hech qachon amalga oshmaydi.

Biz qaysi yoshdan boshlab hayotning mazmunini anglay boshlaymiz?

Erta bolalik davrida, ba’zan esa kattalarga qaraganda keskinroq. Yosh bolalar uchun har qanday hodisa katta kashfiyotdir: yorqin kapalak ortidan yugurish yoki ko’lmakni “zabt etish”. Voyaga etgan odamlar tez-tez aytadilar: bu hayotda meni yana nima ajablantirishi mumkin? Agar biror narsani bilmasam, ko’rmagan bo’lsam ham, uning qanday ko’rinishini, mavjudligini taxmin qilishim mumkin. Men hech qachon Afrikada bo’lmaganman, lekin u qanday ekanligini taxminan tasavvur qila olaman.

Ammo bola uchun bu o’zini o’zi kashf qilmoqchi bo’lgan sirdir. U taxmin qilish bilan kifoyalanmaydi. Bolalar haqiqatga juda aralashadilar. Shu ma’noda, hayoti bo’sh bo’lgan bolani uchratish juda kam uchraydi. Shuning uchun ham bolalar uchun hayot juda uzoq davom etadi.

Bizning asosiy vazifamiz haqidagi tushunchamiz yoshga qarab o’zgaradimi?

Albatta. 20, 30 yoki 70 yoshga yetganimizdan so’ng, biz o’tmishdagi voqealarga, ayniqsa shikastlangan voqealarga qaytamiz va ularni qayta ko’rib chiqishimiz mumkin. Keyin bizga omon qolmasligimiz, bu og’riq bizni doimo ta’qib qiladigandek tuyuldi. Ammo biz yana o’sha achinarli vaziyatga duch kelishimiz va bunga tajribamiz, yoshimiz, boy imkoniyatlarimiz va mahoratimiz bilan qarashimiz mumkin.

Ehtimol, biz yangi tushunish va boshqa echimlarni topamiz. Keyin nafas olish osonroq bo’ladi, biz jabrlanuvchining o’rnini qoldiramiz. Logoterapiyaga ko’ra, o’zimiz va tajribamiz o’rtasida masofani o’rnatish orqali biz u bilan identifikatsiya qilishni to’xtatamiz: tajriba faqat mening bir qismim bo’lib qoladi, lekin butun hayotim emas.