Behruzbek Hamidov
So’nggi paytlarda ko’proq odamlar psixologik yordam uchun mutaxassislarga murojaat qila boshladilar. Buning sababi – sog’inish, nochorlik hissi, qayg’u va tushkunlik. 21-asr muammosi shundaki, odamlar ko’pincha jismoniy emas, balki psixologik kasalliklardan azob cheka boshladilar, bu esa o’z navbatida ko’plab muammolarni keltirib chiqaradi. Ushbu maqolada siz qayg’u va yolg’izlik tuyg’ularidan qanday qutulishni o’rganasiz.
Psixologik kasalliklar
Ko’pincha kasallikka chalingan kattalar mutaxassisga murojaat qilishdan ko’ra, o’z-o’zini davolashni afzal ko’radi. Ammo, agar kasallik haqiqatan ham juda jiddiy bo’lsa, unda shifokorning yordamini rad etish haqida gap bo’lishi mumkin emas. Xuddi shu narsa psixologik kasalliklarga ham tegishli, ammo bu erda ko’proq odamlar iflos choyshabni kulbadan olib tashlamaslik kerak degan fikrda. Kimdir sedativlar yordamida hissiy depressiyani engishga harakat qilmoqda, boshqalari turli xil o’tlarni afzal ko’radi, boshqalari fitnani afzal ko’radi. Bunday davolanish nimaga olib keladi? Noma’lum. Zamonaviy odamlar o’zlarining psixologik sog’lig’iga ko’proq e’tibor berishni boshladilar, chunki depressiyadan qutulish va undan xalos bo’lish mumkin emas.
Yomon bo’lsa nima qilish kerak?
Har qanday odam vaqti-vaqti bilan yomon holatni boshdan kechirish juda normal ekanligini tushunishi kerak. Hayot bir qator vaziyatlardan iborat bo’lib, ular orasida ham salbiy, ham ijobiy holatlar mavjud. Biror kishi qandaydir muammoni yengib chiqsa, u albatta ijobiy ijobiy “bo’lak” oladi. Hayotning to’qnashuvlari odamni harakat qilishga majbur qiladi, ammo shundan keyingina aql bovar qilmaydigan zavq keladi.
Eng oddiy misol, do’stlari bilan o’ynash yoki kompyuter o’yinlarini o’ynash uchun uy vazifasini bajarishi kerak bo’lgan bola. Xodim o’z vazifalarini bajarishdan qanchalik qochishni xohlamasin, maosh olish uchun o’z ishini yaxshi bajarishi kerak. Har qanday odam, hatto televizor qarshisidagi divanda yotishni xohlasa ham, o’zi uchun muayyan harakatlar qilishi kerak. Axir, agar bu bajarilmasa, unda ovqat o’zi pishmaydi va kvartira iflos bo’ladi.
Biror kishi bolaligidanoq harakat qilish kerakligiga odatlangan bo’lsa, u nima istayotganini tushunadi. U o’qiydi, ishga boradi, rivojlanadi. Ammo ba’zida u qanday qilib to’g’ri harakat qilishni bilmaydigan vaziyat yuzaga kelishi mumkin, chunki u ilgari duch kelmagan. Bu erda depressiya hissi bilan halokat keladi.
Ushbu bosqichda psixologiyada eng mashhur alomatlar:
- yomon kayfiyat;
- melankolik yoki depressiya mavjudligi;
- qayg’u;
- yurak og’rig’i.
Bularning barchasi tushunarsiz tajovuz sodir bo’lganda, qarindoshlar va do’stlar bilan munosabatlarning buzilishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, bunday odamlar hatto ko’chada begonalar bilan muammolarga duch kelishlari mumkin.
O’zingizni g’amgin va tushkun his qilganingizda nima qilish kerak?
Avvalo, siz tashqi dunyoni o’zgartira olmasligingizni tushunishingiz kerak, lekin uni faqat qabul qilishingiz mumkin. Shuning uchun hamisha sababni faqat o’zidan izlash kerak. Psixologik muammolarni hal qilish uchun siz haqiqatan ham nimani xohlayotganingizni tushunishingiz kerak.
Ko’pchilik yaqin odamlarni baxtsizliklari uchun ayblashga odatlangan, masalan, doimiy qasam ichadigan xotin yoki nazoratsiz bola. Biroq, hamma narsa biroz boshqacha. Bu daqiqalar sabab emas, balki sabablarning natijasidir.
Sog’inch turlari
Odamlar his qilishlari mumkin bo’lgan bir nechta sog’inish turlari mavjud:
- Adrenalinga intilish, odam faol hayotga o’rganib qolgan, sport bilan shug’ullangan va ko’pincha turli tadbirlarda qatnashgan bo’lsa-da, tinch va o’lchovli hayot kechira boshlagan bosqichda paydo bo’lishi mumkin. Ko’pincha, bu tuyg’u professional sportchilar tomonidan boshdan kechirilishi mumkin.
- Siz ko’pincha o’z turmush o’rtog’ingizni orzu qiladigan odamlarni uchratishingiz mumkin. Bu sevgi javobsiz bo’lsa yoki sevgan kishi biron bir joyni tark etsa sodir bo’ladi.
- Mutaxassisning yordami ayniqsa zarur bo’lganda, vafot etgan turmush o’rtog’i yoki xotinini sog’inish.
- Agar siz uyingizni tark etib, yangi joyga ko’chishingiz kerak bo’lsa, tashvish paydo bo’lishi mumkin. Nima uchun bu sodir bo’lmoqda? Shunchaki, siz ma’lum bir joyga ko’nikasiz va har doim ham yo’lni tezda o’zgartira olmaysiz.
- Hayotiy intilish hech qanday muhim sabablarsiz hayotga qiziqishning pasayishini anglatadi. Agar bu melankolik etarlicha uzoq davom etsa, ko’krak qafasida og’riq paydo bo’lsa, shoshilinch ravishda psixolog bilan bog’lanishingiz kerak.
- Nostalji. Bunday holda, bu voqealarni qaytarishning iloji yo’qligini tushunish kerak va siz bugungi kun uchun yashashingiz kerak.
- Yurak og’rig’i, odam endi hech qachon birga bo’lolmasligini yoki o’zi uchun juda qadrli bo’lgan ma’lum bir odam bilan uchrasha olmasligini anglaganida.
- Mavsumiy tushkunlik kuzda yoki qishda, organizmda vitaminlar juda kam bo’lgan va quyosh nuri juda kam bo’lganda paydo bo’lishi mumkin.
Sog’inch va tushkunlik bilan qanday kurashish mumkin?
Sog’inch va depressiyani engish uchun siz quyidagicha harakat qilishingiz kerak:
- O’zingizni haqiqatan ham sizga zavq keltiradigan narsa bilan band qiling. Xobbi sizning ehtiyojlaringiz, qobiliyatlaringiz va istaklaringizga mos kelishi kerak.
- Bo’shliqni siz uchun foydali narsalar bilan to’ldirishni o’rganing.
- Kelajakda sizni nima qo’rqitayotgani haqida o’ylab ko’ring va o’tmishni qaytarib bo’lmasligini tushuning. Bugun uchun yashang.
- Siz bunday holatdan qo’rqmasligingiz kerak, balki sog’inchni his qilishingiz va amalga oshirishingiz kerak. Qachonki, qanaqa ehtiyojlar qondirilmaganligini tushunib, uni tuzatsangiz, sog’inch susayadi.
- Bir varaqda sizni qayg’uga solgan vaziyatni yozing, so’ngra ijobiy va salbiy tomonlarini tasvirlab bering.
- O’zingizda ijobiy fikrlashni rivojlantirishga harakat qiling. Agar siz oldinda qandaydir qiyinchiliklarni ko’rsangiz, unda imkoniyatlarni ko’rishni o’rganishingiz kerak.
- Salbiy fikrlarni sizdan uzoqlashtirish uchun sportga vaqt ajrating.
- Siz orzu qilish uchun ko’p vaqt sarflamasligingiz kerak, aksincha, o’zingizga maqsadlar qo’yishni va ularga erishishni o’rganishingiz kerak.
