O’z-o’zini gipnoz aql bovar qilmaydigan kuchga ega – biz o’z fikrlarimiz yordamida kayfiyatimizni, ruhiy holatimizni va hatto sog’lig’imizni nazorat qila olamiz. Misol uchun, platsebo effekti nimaga asoslanadi: bemorga dori o’rniga “qo’g’irchoq” berilsa va u tuzalib ketadi. Asosiysi, ishonish. Va agar biz o’zimizni o’zimizga ilhomlantira olsak, boshqalar fikrlash tarzimiz va xatti-harakatlarimizni o’zgartirib, xuddi shunday qilishlari mumkin. Bu neyro-lingvistik dasturlash yoki NLP deb ataladi. Keling, bu nima ekanligini va qanday ishlashini ko’rib chiqaylik.

Men qilgandek qiling

Neyro-lingvistik dasturlash 1960-yillarda paydo bo’ldi. amaliy psixologiyaning bir bo’limi sifatida. Uning asoschilari, tilshunoslik professori Jon Grinder va uning shogirdi Richard Bandler muvaffaqiyatli psixoterapevtlarning qanday usullardan foydalanganligini aniqlash uchun ishini kuzatdilar. Tilshunoslar inson ongiga ta’sir qilish usullarini o’rganib chiqdilar, bu esa oxir-oqibat NLP nomi bilan mashhur bo’ldi. Oddiy so’z bilan aytganda, neyrolingvistik dasturlash – bu boshqa odamning fikrlash tarziga va natijada uning xatti-harakatiga ta’sir qiluvchi texnikalar to’plami.

Shuni ta’kidlash kerakki, neyrolingvistik dasturlash mustaqil fan emas, balki faqat ma’lum texnikalar majmuasidir. Bugungi kunda NLP turli sohalarda taklif qilish usuli, ishontirish va manipulyatsiya usuli sifatida qo’llaniladi . Misol – savdo, muzokaralar, ommaviy nutq. NLP vaziyatlarni yoki stsenariylarni modellashtirishga asoslanganligi sababli, uning usullari hatto ta’limda ham ishlaydi – maqsadga erishish uchun turli strategiyalarni modellashtirish, xulq-atvor jihatlari (masalan, rollarni taqsimlash) va hatto turli idrok filtrlari o’rganish samaradorligini oshiradi.

NLP ning uchta ustuni

Har birimiz neyrolingvistik dasturlash usullaridan foydalanishimiz mumkin, masalan, odamlarni yaxshiroq tushunish va ular bilan muloqot qilish – ishda, shaxsiy hayotimizda va boshqalar tomonidan manipulyatsiyani tan olish va oldini olish. O’z-o’zidan o’rganish qiyin emas, faqat qaerdan boshlashni bilish kerak. Barcha NLP texnikalari tayanadigan uchta asosiy g’oya mavjud:

1. Ong tana bilan bog’langan. Bu erda biz platsebo effekti haqida gapiramiz. Yaxshi jismoniy holatni modellashtirish o’zingizni yaxshi his qilishga olib keladi. Ammo bu aksincha ishlaydi – biz kasal bo’lganimizda, ruhiy holatimiz ham tushkunlikka tushadi.
2. Qancha odam, shuncha fikr. Bu qoida ba’zi narsalarga nisbatan umumiy qabul qilingan ob’ektiv nuqtai nazar yo’qligini anglatadi, chunki har birimiz o’zimizning sub’ektiv tushunchamizga egamiz. NLP vazifalari dunyoni boshqa odamning ko’zlari bilan tushunishni o’z ichiga oladi; bu uning ongi bilan ishlashning yagona yo’li.
3. Har bir inson ko’proq yaxshilik uchun nimadir qiladi. Har qanday niyat har doim foydani o’z ichiga oladi, hatto o’zimiz uchun bo’lsa ham – biz hammamiz xudbinmiz. NLPni o’zlashtirish uchun siz boshqa odamni boshqaradigan juda ijobiy motivlarni tushunishingiz kerak.

O’zingizning manfaatingiz uchun

NLP texnikasi ong bilan ishlashni o’z ichiga oladi va agar shunday bo’lsa, o’z ongimiz bilan ishlash orqali biz ushbu usullardan maqsadlarga erishish va samarali fikrlash uchun foydalanishimiz mumkin . Keling, ushbu texnikaning bir nechtasini ko’rib chiqaylik.

SMARTEF . Bu maqsadga erishish texnikasi , chunki unga erishish muvaffaqiyati ko’p jihatdan to’g’ri shakllantirishga bog’liq. Ushbu metodologiyaga ko’ra, maqsad quyidagi talablarga javob berishi kerak:

• Maxsus. Maqsad aniq, aniq belgilangan bo’lishi kerak, barcha tafsilotlarni talaffuz qilish kerak. Ya’ni, natijani iloji boricha batafsilroq shakllantirishingiz kerak.
• O’lchanadigan. Maqsadning o’lchanishi – bu siz maqsadga to’liq erishganingizni aniq tushunishingiz mumkin bo’lgan mezondir.
• Jozibali. Jozibadorlik. Bu erda biz sizning motivatsiyangiz haqida gapiramiz, maqsad siz uchun muhim. Agar siz yuklangan narsaga erishishga harakat qilsangiz, natija sizni qoniqtirmaydi.
• Haqiqiy. Realizm. Albatta, natijaga sizda mavjud resurslar bilan erishish mumkin bo’lishi kerak.
• Vaqt belgilangan. Vaqt chegarasi muhim jihatdir, chunki aks holda siz butun hayotingizni biron bir natijaga erishish uchun muvaffaqiyatsiz urinishlarga sarflashingiz mumkin. Aniq vaqt doiralari sizga vazifalarni to’g’ri taqsimlashga imkon beradi va qo’llanma bo’lib xizmat qiladi.
• Ekologik. Maqsadning ekologik tozaligi, natijaga erishish va erishmaslikning foyda va oqibatlarini hisobga olish kerakligini anglatadi. Muvaffaqiyatga erishsangiz, nima yutadi va nima yo’qotasiz? Natijaga erishmasangiz, nima olasiz va nimani yo’qotasiz?
• Hozir va ijobiy shakllangan. Maqsad hozir va ijobiy tarzda shakllantirilishi kerak. Ya’ni, uni aytayotganda, hozirgi zamonni qo’llash kerak, go’yo u allaqachon erishilgan va inkorlardan qochish kerak. Misol: “Bir yildan keyin men bo’lim boshlig’i lavozimini egallayman.”

Uolt Disneyning ijodiy strategiyasi. U NLP mutaxassisi Robert Dilts tomonidan mashhur animatorning ijodiy jarayonini o’rganganida ishlab chiqilgan . Dilts tafakkurning 4 usulini aniqladi: xayolparast, realist, tanqidchi, kuzatuvchi. Ularning har biridan maksimal foyda olish uchun ularni birma-bir ajratib ko’rsatish kerak.

1. Biz xayolparastmiz. Biz allaqachon maqsadimizga erishganimizni tasavvur qilamiz. Biz rasmni iloji boricha aniqroq batafsil tasvirlab beramiz. Vizualizatsiya yordamida eng katta natijalarga erishish mumkin – biz hamma narsani rangli film shaklida taqdim etamiz. Biz savollarga javob beramiz: men qayerdaman? Mening yonimda nima va kim bor? Biz nima qilyapmiz? Bizni qanday ob’ektlar o’rab oladi? Maqsadga erishganimizda o’zimizga nima deymiz? Atrofingizdagi odamlar nima deyishadi? Shundan keyin nima o’zgardi? Maqsadimizga erishish jarayonida nimani o’rgandik? Biz bu maqsad biz uchun nima uchun muhimligini, uning yutug’i bizga nima berishini va yana kimlar uchun muhim bo’lishi mumkinligini ta’kidlaymiz.
2. Kuzatuvchi. Uning vazifasi barcha pozitsiyalarni bir-biri bilan bog’lash va har birining ishini baholashdir. Biz xayolparastning ishini baholaymiz, uning harakatlariga tuzatishlar kiritamiz va ularni keyingi ko’rib chiqish uchun realistga topshiramiz.
3. Realist. Endi biz harakatli odammiz. Biz maqsadga erishishga yordam beradigan haqiqiy harakatlar orqali o’ylaymiz. Biz o’zimizga savollar beramiz: Maqsadga erishish uchun nima qilish kerak? Harakatlarning aniq ketma-ketligi qanday? Avval nima qilish kerak? Amalga oshirish uchun qancha vaqt ketadi? Bizga qanday resurslar, bilim, ko’nikma va ko’nikmalar kerak bo’ladi? Bizda nima bor, yana kim bizga yordam berishi mumkin.
4. Kuzatuvchi. Biz avvalgi ishni yana bir bor baholaymiz – real tarzda qayd qilamiz, tuzatamiz va uzatamiz.
5. Tanqidchi. Biz rejamizni tahlil qilamiz, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan to’siqlarni bashorat qilamiz va xatolarning oldini olish yo’llarini izlaymiz. Rejani amalga oshirishni boshlashdan oldin buni qilish muhimdir. Biz o’zimizga savol beramiz: bizning rejamiz qanchalik amalga oshishi mumkin? Qanday zaif tomonlari bor va nima etishmayapti? Maqsadimizga erishishimizga nima xalaqit berishi mumkin? Oxiriga erishishingizga nima xalaqit berishi mumkin? Biz rejani yakunlaymiz.
6. Kuzatuvchi. Biz tanqidchini baholaymiz, uni va realistni tuzatamiz va agar qayta ko’rib chiqish kerak bo’lsa, uni xayolparastga topshiramiz.
7. Xayolparast. Biz yaxshilanishlarni tahlil qilamiz, barcha sharhlarni hisobga olamiz va rejani o’zgartiramiz. Shundan so’ng, loyihani amalga oshirish rejasi to’liq ishlab chiqilishi va aniqlanishi kerak. Agar kerak bo’lsa, biz yana bir yaxshilanishni amalga oshiramiz.

Ko’rib turganimizdek, NLP hech qanday qalloblik yoki firibgarlik emas. Mohir qo’llarda u mahsuldorlikni oshiradi, shuningdek, o’zaro tushunishni yaxshilaydi – siz shunchaki suhbatdoshingizning ko’zlari bilan dunyo rasmini ko’rishni o’rganishingiz kerak. Hosildorligingizni oshiring, maqsadlaringizga erishing va har kuni yaxshi holatda bo’ling!