Izzattillo Islomov
| Teri nima deydi? |
Noxush alomatlar yoshga, iqlim sharoitiga, yashash sharoitlariga yoki dietaga qaramasdan paydo bo’ladi.
Tasavvur qiling-a, hali so’zlarni bilmaydigan tug’ilgan bola dunyo bilan faqat teri orqali muloqot qiladi.
Onaning teginishi, ovqatlanishi, silashi yoki bularning barchasi yo’qligi bola tomonidan tana orqali, uning terisi orqali seziladi.
Dunyo bilan birinchi o’zaro ta’sir aynan shu tanadagi eng katta organ orqali sodir bo’ladi.
Tadqiqotchilar teri kasalliklari va ona e’tiborining etishmasligi yoki ortiqchaligi o’rtasidagi bog’liqlikni aniqladilar.
Agar psixika tajribalar, tashvishlar, qo’rquvlar yoki stresslarni qayta ishlamasa, tana chiqish yo’li bo’ladi.
Misol uchun, kuchli qizarish, chizish, qichishish yoki hatto o’z-o’ziga zarar etkazish, bularning barchasi odamda noqulaylikni boshdan kechirayotganini ko’rsatadi.
Biror kishi azob-uqubatlarni og’zaki ravishda ifoda eta olmasa, psixika uni teridagi alomatlar ko’rinishida qiladi.
Teri eng katta va ko’rinadigan organ bo’lib, bir qator muhim funktsiyalarni bajaradi.
Terining asosiy vazifasi doimiy haroratni saqlab turish va atrof-muhitning zararli ta’siridan himoya qilishdir.
Terining yana bir o’ziga xos xususiyati shundaki, u hissiy va ruhiy holatlarga juda sezgir organizmdir.
Shunday qilib, Iskandar Zulqarnayn askarlarga qichqirdi va faqat terisi qizarib ketganlarni oldi.
Makedonskiyning fikricha, bunday jangchi tezroq o’ylaydi, qat’iyatliroq, u qo’rqoq emas, balki g’azablangan va shuning uchun jangda u dushman tomon yuguradi.
Oqargan jangchi sekin reaktsiyaga ega va ongsiz harakatlar uni ahmoqlikka olib kelishi mumkin, shuning uchun u faol hujumga mos kelmaydi.
Ming yillar o’tib, fiziologlar, qo’rqoq odam xavf-xatarga duch kelganida, adrenalinni, kuchli va jasur odam esa terining qizarishiga olib keladigan norepinefrinni chiqarishini aniqladi.
Ya’ni, teri bir zumda haqiqatga ko’rinadigan tarzda reaksiyaga kirishadi.
U tezda qizarib ketishi yoki rangi oqarib ketishi yoki g’ozi qorishishi mumkin, chunki bu og’zaki javob, yosh bola stressga shunday munosabatda bo’lgan.
Dermatologlar insonning hissiy holati va teri kasalliklari o’rtasidagi bog’liqlikni uzoq vaqtdan beri bilishgan.
Aniq psixosomatik aloqalarga ega bo’lgan bir qator teri kasalliklari mavjud.
Masalan, terining qichishi, perioral dermatit, neyrodermatit, psoriaz, akne vulgaris va boshqa ko’plab kasalliklar psixikaga bevosita bog’liq.
Bunday psixosomatik ko’rinishlarning sabablari bolalikdan boshlanadi.
Keyin, bola va ona o’rtasidagi aloqa buzilganda, ortiqcha g’amxo’rlik yoki sovuqqonlik psixosomatik reaktsiyalarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Hissiy taranglik, ziddiyatli vaziyatlar, tashvish, tushkunlik, qo’rquv, fobiyalar – bularning barchasi terida aks etishi mumkin, bu aqliy jarayonlarning ko’zgusi deb atash mumkin.
Ko’pincha biz odamning charchagan yoki hushyorligini, yosh yoki qariligini, o’zini yaxshi yoki yomon his qilishini terining holati va rangi bilan aniqlaymiz.
Terining tirnash xususiyati, ürtiker, toshbaqa kasalligi yoki ekzema o’lim jazosi emas, chunki ular tabiatda psixogendir.
Ko’pgina teri kasalliklari tabiatda refleksli.
Bu shuni anglatadiki, odam bir vaqtlar noqulay hodisalarga shunday munosabatda bo’lishni o’rgangan, ya’ni u boshqa reaktsiyalarni o’rganishi mumkin.
Teri himoya qobig’i bo’lib, unga g’amxo’rlik qilish va himoya qilish kerak.
