Miya qanday ishlaydi? Unga ma’lumotni eslab qolishga yordam berish yoki keraksiz ma’lumotlardan xalos bo’lish mumkinmi? U bilan kelishib olish yoki hech bo’lmaganda uning o’yin qoidalarini tushunish mumkinmi? Va bu erda javoblardan ko’ra ko’proq savollar bo’lsa-da, bunday usullar hali ham mavjud.

Barcha nevrologlar, neyrolingvistlar va neyrofiziologlarning birinchi yomon xabari shundaki, biz miyaga tegishlimiz, miya bizga tegishli emas. Chernigovskaya, Anoxin va Bextereva o’zlarining ma’ruzalarida bu haqda gapirishadi.

Keyingi yangiliklar: miya dangasa, tanlab oluvchi, shuningdek, mohir yolg’onchi. U bizga yolg’on xotiralar beradi, o’tmishdagi rasmni o’zgartiradi va bizni deja vu holatiga tushiradi. Xotira miyaning funktsiyalaridan biri bo’lib, uning xarakteri qanchalik murakkab ekanligini uning misoli aniq ko’rsatadi.

Miya ma’lumotni qanday eslab qoladi

Ma’lum bo’lishicha, bizning miyamiz hissiyotli va qiziquvchan. Agar siz uni hayratda qoldirsangiz (ya’ni o’zingizni to’g’ri ajablantirsangiz), unda miya bu ma’lumotni eslab qoladi. Ammo Stanislavskiy tizimi bo’yicha o’ynash ishlamaydi, ajablanib haqiqiy bo’lishi kerak. Agar siz ma’lumotning o’zidan hayratda qolgan bo’lsangiz –

“Qanaqasiga! Dengiz bodringi dushmanlaridan qutulish uchun ichaklarini tashqariga tashlaydi!” – keyin, ehtimol, bu haqiqat esda qoladi. Yoki ma’lumotga hissiy ma’no berishga harakat qiling: “Of, ichaklaringiz bilan tupurish qanday jirkanch narsa!” Miya hissiy jihatdan yuklangan voqeani yaxshiroq eslab qoladi.

Miya sizga haqiqatan ham bu ma’lumotga muhtoj ekanligiga ishonch hosil qilishi kerak. Va u buni bir necha marta takrorlashi kerak bo’ladi.

Siz: “Menga bu kerak!”

Miya: “Ammo qilmang!”

Siz: “Bu hali ham kerak!”

Miya: “Yoki bu kerak emasmi?”

Qaysarroq bo’lgan g’alaba qozonadi. Haqiqatan ham Kuchuk-Kaynardji tinchligi qachon tuzilganligini eslash kerak bo’lganlar uchun Ebbinghaus sxemasi eng mos keladi. O’qishdan keyin darhol takrorlang, keyin 20 daqiqadan so’ng, keyin 8 soatdan keyin va nihoyat 24 soatdan keyin takrorlang. Agar siz ushbu sanalarni butun hayotingiz davomida olib yurishingiz kerak bo’lsa, ularni yana ikki hafta va ikki oydan keyin takrorlashingiz kerak bo’ladi.

Miya bilan teng bo’lmagan kurashda biz barcha olti sezgini to’playmiz va ularni yodlash uchun ishlatamiz: ko’rish, eshitish, teginish, ta’m, hid. Qanchalik ko’p bog’lana olsak, miya nimanidir eslab qolish imkoniyati shunchalik ko’p bo’ladi. Agar siz vizual o’rganuvchi bo’lsangiz, ovoz chiqarib o’qish, eshitish qobiliyatiga ega bo’lganlar uchun esa konturni yozib olish yaxshi fikr bo’ladi. Ideal holda, bu shunday ko’rinadi: siz ma’ruza tinglaysiz, eslatma yozasiz, doljinli bulochka yeysiz, yoningizda sandal daraxti tayoqchasi chekadi va siz (oyog’ingiz bilan) momiq mushukni silaysiz.

Bunday katta hujumdan so’ng, miyangizni tinch qo’ying – yoting. Bu vaqt ma’lumotni qisqa muddatli xotiradan uzoq muddatli xotiraga o’tkazish uchun kerak; nevrologlar ham, “ertalab oqshomdan ham dono” degan mashhur donolik bunga rozi. Ammo agar siz imtihondan o’tishni va hamma narsani tezda unutishni rejalashtirmoqchi bo’lsangiz, unda yotish shart emas.

Miya sog’lom turmush tarzi tarafdori bo’lib, u bizning yugurishimizni, yurishimizni yoki hech bo’lmaganda cho’kishimizni xohlaydi, chunki jismoniy faollik darhol xotira uchun javob beradigan yangi neyronlarning tug’ilishini rag’batlantiradi . Siz har kecha yugurish orqali yangi neyronlaringizni o’stirishingiz mumkin, siz stolingizdan uzoqlashib, bir-ikki cho’zilish bilan shug’ullanishingiz mumkin, ammo Edinburg universiteti mashg’ulotlardan 4 soat o’tgach bajariladigan jismoniy mashqlar xotirani yaxshilaydi.

Miya ma’lumotni qanday o’chirib tashlaydi

Nur.

Agar siz ma’lumotdan foydalanmasangiz – o’chiring.

Agar siz zudlik bilan yangi ma’lumot olsangiz, eski ma’lumotlarni o’chirib tashlang.

Ammo ba’zi hollarda ma’lumotlarni o’chirish yaxshi fikrdir. Ma’lumotni olish paytida uni o’zgartirsangiz, bu haqiqatdir. Muvaffaqiyatsiz tajribalar (haydash, tanishish, gapirish) voqeaning muvaffaqiyatli versiyasi bilan almashtiriladi. Agar hikoya travmatik bo’lmasa, albatta. Ammo bu holatda ham, masalan, “Cho’l bo’roni” operatsiyasidan o’tgan amerikalik harbiylar bilan muvaffaqiyatli tajribalar mavjud. Xotiralarni “qayta tiklash” paytida ular ma’lumotni “qayta yozish” ga to’sqinlik qiladigan farmatsevtika vositalarini oldilar va voqea xotiradan o’chirildi.

Miyaning xotiralari bo’lgan maxsus xonasi yo’q, shuning uchun u har safar voqeani qayta tiklaganda, uni biroz o’zgartiradi. Fanda bu jarayon “qayta konsolidatsiya” deb ataladi. Britaniyalik olim F.Bartlet o‘tkazgan tajribalardan birida o‘quvchi qadimgi Misr M harfini xotiradan chizib oldi va natijada bir yildan so‘ng bu harf mushuk figurasiga aylandi. Buning sababi shundaki, miya har safar xotirani oxirgi qayta tiklashga o’tib, uni yangi tajriba va yangi kontekst bilan boyitadi. Bu bizning miyamiz konstruktiv va ijodiy ekanligini ko’rsatadi.

Yaxshi xabarlar