Miyangizni Wikium.ru saytida yoshligidan rivojlantiring, chunki kognitiv funktsiyalar bolalikdanoq, bola birinchi marta kattalar bilan hissiy aloqa o’rnatgandan so’ng, asta-sekin, uning yordami bilan ob’ektlarni boshqarishni boshlaganida oldindan belgilanadi. U ularning ochiq va yashirin xususiyatlarini kashf etadi. Bundan tashqari, bir yildan uch yilgacha bo’lgan davrda fikrlash, xotira va boshqa kognitiv soha ayniqsa jadal rivojlana boshlaydi. Bola hamma narsani qo’liga oladi, eng uzoq javonlardan eng qiziqarli narsalarni oladi va shu bilan ota-onasi uchun katta noqulaylik tug’diradi. Biroq, bu normal rivojlanish uchun unga kerak. Shunday qilib, u dunyo bilan o’zaro munosabatlarini kengaytiradi, uni o’rganadi va buning natijasida vizual samarali fikrlash shakllanadi. U vaziyatni real, jismoniy o’zgartirish, narsa va narsalar bilan o’zaro munosabatda bo’lish orqali berilgan muammoni hal qilishni o’rganadi. Bunda muhim yordam, albatta, hayotning birinchi yilining oxirida paydo bo’ladigan bolaning yurish qobiliyati va nutqning bosqichma-bosqich rivojlanishi.

Shunday qilib, bola maktabgacha yoshga (3-6 yosh) kiradi, bu erda uning asosiy faoliyati o’yindir. Ko’rinishidan, o’yinlar mutlaqo befoyda mashg’ulot va faqat beparvo bolalikni ta’minlaydi, ammo bu unday emas. Bolalar o’yinlari ijtimoiy munosabatlarni o’zlashtirish nuqtai nazaridan ham, uning kognitiv sohasini rivojlantirish nuqtai nazaridan ham bolaning normal rivojlanishi uchun zaruriy shartdir. O’yin – bu maktabgacha yoshdagi bolaga ijtimoiy normalar va qoidalarni o’rganish imkonini beradigan inson faoliyatining dam olishidir. Kognitiv funktsiyalarning keyingi rivojlanishiga bevosita ta’sir ko’rsatadigan o’yin davomida ishlab chiqilgan asosiy xususiyatlardan biri o’zboshimchalikdir, bu bolaga kelajakda o’z faoliyatini rejalashtirish va tartibga solish imkoniyatini beradi.

Tafakkurga kelsak, bu erda vizual-samarali fikrlashdan tashqari, vizual-majoziy fikrlash, ya’ni ob’ektlar va vaziyatlarni haqiqiy manipulyatsiya qilish o’rniga, ularni tasavvur qilish orqali berilgan muammoni hal qilish qobiliyati birinchi o’ringa chiqadi. Maktabgacha yoshda kontseptual intellektga o’tish sodir bo’ladi, bola hodisalarning sabablarini tushuna boshlaydi va mulohaza yuritishni o’rganadi. Bu yoshda tasavvur ham juda faol rivojlanadi. Bundan tashqari, bolaning xotirasi tarkibida sezilarli o’zgarishlar ro’y beradi – u yodlash belgilari va vositalaridan foydalanishni boshlaydi, bu uning imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Diqqat barqaror bo’ladi. Va bularning barchasi o’yin tufayli mumkin. Ota-onalar bunga e’tibor berishlari va maxsus tanlangan o’yinlar yordamida maktabgacha yoshdagi bolaning kognitiv qobiliyatlarini rivojlantirishga harakat qilishlari juda muhimdir. Keyin bola uchun o’quv jarayoni oddiy va qiziqarli bo’ladi.

Natijada, etarlicha rivojlangan idrok, xotira, diqqat, tasavvur va nutq bilan 6 yoshda bola maktabga borishga tayyor.

O’quv faoliyatining asosi ilmiy tushunchalar tizimini o’zlashtirishdir. Maktabda o’qitish jarayonida o’quvchida og’zaki-mantiqiy fikrlash, ixtiyoriy semantik xotira (majoziy va og’zaki), ixtiyoriy diqqat va yozma nutq rivojlanadi. Talaba tahlil qilishni – uning tarkibiy qismlarini tashkil etuvchi qismlarni butundan ajratib olishni o’rganadi. Maktab ta’limining muhim bosqichi – mavhum fikrlashni rivojlantirish (ob’ektlarning vizual xususiyatlaridan chalg’itadigan muhim xususiyatlarini aniqlash qobiliyati) va divergent fikrlash, ya’ni. bir vaqtning o’zida bir nechta echimlarni yaratish shaklida muammolarni hal qilish (bu ijodiy fikrlashning asosidir). O’smirning kognitiv sohasidagi yana bir muhim yangi rivojlanish – bu kognitiv uslubning paydo bo’lishi, ya’ni. eslash va fikrlashda qo’llaniladigan barqaror kognitiv strategiyalarni shakllantirish.

Shunday qilib, maktabning oxiriga kelib, kognitiv funktsiyalarni shakllantirishning barcha asosiy qismi yakunlanadi. Kelajakda kasbiy faoliyat sohasiga o’tish, individual tanlangan ko’nikma va qobiliyatlarni rivojlantirish, intellektual darajani saqlash mavjud.

Bizning miyamiz faqat 21 yoshga qadar faol rivojlanadi, ammo bu bu yoshdan keyin biz taslim bo’lishimiz va kognitiv sohani rivojlantirish uchun boshqa hech narsa qilmasligimiz kerak degani emas. Aqliy faollikning kuchayishi bizning miya hujayralarimizning faol ishlashiga va yangi aloqalarni shakllantirishda ishtirok etishga olib keladi, bu esa kognitiv qobiliyatlarni uzoq vaqt davomida yuqori darajada saqlashga yordam beradi. Buni hisobga olish muhim, chunki yosh bilan operativ-dinamik, mobil intellekt, ya’ni oldingi tajribadan qat’i nazar, yangi muammolarni hal qilish va mantiqiy fikrlash qobiliyati pasayadi. Biroq, to’plangan tajriba va olingan ko’nikmalardan foydalanish qobiliyati bo’lgan mavzuga xos intellekt ortadi. Shuni unutmangki, yangi tajribani o’rganish va egallash imkoniyatlari har qanday yoshda (va hatto keksalikda ham) juda katta – shuning uchun siz doimo kognitiv funktsiyalaringizni rivojlantirishga e’tibor qaratishingiz kerak.