Egosentrizm – bu vaziyatni boshqa nuqtai nazardan ko’ra olmaslik. Desentratsiya qarama-qarshi tushunchadir. Ushbu maqolada siz markazsizlashtirish va vaziyatga boshqa nuqtai nazardan qarashni o’rganish uchun nima qilish kerakligini bilib olasiz.

Desentratsiya va egosentrizm o’rtasidagi farq

Mashhur psixolog J.Piaje egosentrizm barcha bolalarga xos bo’lib, u bolalar tafakkurining xususiyati ekanligini ta’kidladi. Ko’pincha kattalar kichik bolalar telefonda muloqot qilayotganda, suhbatdosh buni ko’rmasligini anglamay, qo’llari bilan faol imo-ishora qilishni boshlashlarini kuzatishi mumkin. Odatda, bu xatti-harakat 6 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun xosdir, bu yoshda ular boshqa odamlar ko’rgan narsalarini ko’rishlariga to’liq ishonch hosil qilishadi.

Piaget rivojlanishning ma’lum bir bosqichida bola ob’ektlarni bevosita idrok etish paytida qanday paydo bo’lsa, shunday ko’radi degan xulosaga keldi. Misol uchun, barcha bolalar oy yugurganda ularni quvadi va to’xtaganda to’xtaydi deb o’ylaydi. Bolalar sifatida ular faqat o’zlarining idroklari haqiqat ekanligiga qat’iy ishonadilar. Va bu bolalar o’zlarining “men” ni atrofdagi dunyodan ajrata olmasligi sababli sodir bo’ladi. Shaxsni rivojlantirish jarayonida bolalarning egosentrizmi asta-sekin pasayadi.

Desentratsiya vaziyatni turli tomonlardan ko’rish qobiliyati bilan tavsiflanadi.

Piaget tajribasi

O’z nazariyasini isbotlash uchun Piaget kichik tadqiqot o’tkazdi. U bolalarga tog’larning bir nechta fotosuratlarini berdi, ularda ular turli tomondan tasvirlangan va har bir fotosurat o’ziga xos xususiyatga ega edi. Bola tog’lar “hozirgi vaqtda” nuqtai nazaridan tasvirlangan rasmni tanlashi kerak edi. Keyin bolaga ko’zsiz qo’g’irchoq berildi, shunda u nigohga ergashmaydi va qo’g’irchoq ko’rayotgan tasvirni ko’rsatishni so’radi. Deyarli barcha bolalar dastlab o’zlari tanlagan rasmni tanladilar. Ushbu tajriba bolalarda egosentrizm mavjudligini tasdiqlaydi.

O’zini qanday tutish kerak?

Har bir inson shaxsiy tajribasidan biladi, ba’zida ular sizga bosim o’tkaza boshlashlari va kerak bo’lmagan maslahatlar berishlari axloqiy nuqtai nazardan qanchalik qiyin. Ba’zida odam o’zining egosentrizmini sezmasligi mumkin. O’zaro munosabatlarni yomonlashtirmaslik uchun o’zingizni nazorat qilishni o’rganishingiz kerak.

Desentratsiyaga erishishning asosiy mexanizmi vaziyatlarga boshqalarning nuqtai nazaridan qarashdir. Boshqa odamning fikrlari va his-tuyg’ularini his qilishni o’rganing, maslahat berish istagini engishga harakat qiling, etakchi savollar bering. Siz shunchaki suhbatdoshingizdan ma’lum bir muammoni qanday hal qilmoqchi ekanligini so’rashingiz mumkin.

Mojaroli vaziyat haqida gap ketganda, biz markazlashtirishni unutmasligimiz kerak. Siz suhbatdoshingizga hujum qilmasligingiz va unga biror narsa haqidagi fikrlaringiz bilan bosim o’tkazmasligingiz kerak. To’xtang, 10 ta chuqur nafas oling. Shundan so’ng, siz keraksiz his-tuyg’ularsiz o’ylay olasiz. Keyin, uning fikrlari, his-tuyg’ulari va his-tuyg’ularini qabul qilib, o’zingizni raqibingizning o’rnida his qilishga harakat qiling. Agar siz his-tuyg’ularingizni ifodalashda qiynalayotgan bo’lsangiz, unda siz to’g’ridan-to’g’ri odamdan nima haqida o’ylayotganini so’rashingiz mumkin.