Behruzbek Hamidov
Har bir inson doimo to’g’ri bo’lishni xohlaydi va bahslashish hayotimizning ajralmas qismidir. Eristika sizga xohlagan narsangizga erishishga yordam beradi, raqibingizni aldashga va boshqalarning hiylalariga qarshi turishga o’rgatadi.
Eristika nima
Eristika – bahslashish san’ati bo’lib, uni qadimgi notiqlik o’qituvchilari ishlab chiqqan. Aristotelning so’zlariga ko’ra, bu uslub mutlaqo halol emas, chunki u odam noto’g’ri bo’lsa ham, to’g’rilikni isbotlashga o’rgatadi. Eristika hayotning turli sohalarida, masalan, oilaviy hayotda, munozaralarda, ishdagi nizolarda qo’llaniladi.
Nemis faylasufi Artur Shopengauer ham bu san’atni batafsil o’rganib chiqdi va o’zining “Munozaralarda g’alaba qozonish san’ati” deb nomlangan kitobiga ko’plab usullarni kiritdi.
Shopengauer o’z asarida ko’rsatadiki, agar siz noto’g’ri bo’lsangiz va sizning pozitsiyangiz mag’lub bo’lsa ham, siz osongina g’alaba qozonishingiz mumkin. Kitobda hamma narsa etarlicha batafsil va bosqichma-bosqich tasvirlangan.
Qanday qilib to’g’ri hujum qilish va himoya qilish kerak
Bunday holda, nizoning mohiyati shundan iboratki, siz o’z bayonotingizni ilgari surishingiz va isbotlashingiz, shuningdek, raqibingizning bayonotini rad qilishingiz kerak. Muammoni 2 ta variantdan foydalanib engishingiz mumkin:
- mohiyatan, rad etish nuqtaga kelganda va siz bayonotning adolatsizligini isbotlaganingizda;
- bayonot va dalillar o’rtasidagi nomuvofiqlikni ko’rsatganingizda, raqibingizning fikrlarini tanqid qilganingizda raqibingizga.
Eristika san’atida 2 ta hiyla
Birinchi hiyla – ma’lum bir hukmni iloji boricha kengaytirish, ya’ni chegaradan tashqariga chiqish kerak. Bayonot qanchalik umumiy bo’lsa, “dushman” ga hujum qilish uchun ko’proq imkoniyatlaringiz bo’ladi.
Ushbu texnikaga qarshi ham bor, suhbatdosh chegaralarni kengaytirish uchun hamma narsani boshqara boshlaganida, siz uni to’xtatib, buni eslatishingiz kerak. Kesib o’tmaslik kerak bo’lgan muayyan chegaralarni ko’rsatib, suhbatni qaytadan boshlang.
Kengaytirilgan bayonotga hujum qilish ancha oson, chunki bu holatda xato topish uchun ko’p sabablar mavjud. Agar siz torroq gapirsangiz, suhbatdoshning bitta imkoniyati bo’lmaydi, bu sizga ustunlik beradi.
Ikkinchi hiyla nisbiy ma’noni anglatadi, bu esa mutlaq ma’noga aylantiriladi. Masalan, biror kishi biror narsada muvaffaqiyatga erishgan mashhur odamlar haqida gapirishi mumkin. Biroq, bu holatda, siz uni bu odamning biror narsada juda yomon tutganligi bilan ushlashingiz mumkin. Bu erda yana bir nuqta paydo bo’ladi, chunki dastlab faqat ish nuqtai nazaridan uning qobiliyatlari haqida edi.
Bunday holda, siz o’z fikrlaringizni juda aniq ifodalab, odamga hech narsa haqida o’ylamaslikka qarshi turishingiz mumkin.
San’atning axloqiy va estetik tomoni
Yuqorida aytilganlarning barchasiga asoslanib, biz eristika bahs yuritishning eng halol usulidan yiroq degan xulosaga kelishimiz mumkin. Biroq, sizda har doim harakatlar tanlovi mavjud – hujumchi yoki himoyachi rolini o’ynang.
Izzattillo Islomov
