Psixologiyada fikrlash inertsiyasi tushunchasi har qanday g’oya va e’tiqodlarni qayta ko’rib chiqishni istamaslikni anglatadi. Fikrlash inertsiyasi talabaning nutqiga salbiy ta’sir ko’rsatishini tasdiqlagan ko’plab psixologik tadqiqotlar o’tkazildi. Bola to’g’ri so’zlarni topishda katta qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin va allaqachon o’rganilgan iboralar doimo takrorlanadi.

Tafakkurning inertsiyasi talabaning o’z bilimini aniq ko’rinadigan narsaga zid bo’lsa ham qo’llashga tayyor bo’lishiga olib keladi. U o’z-o’zidan turib olishda davom etadi, chunki u buni o’rgatgan. Biroq, ba’zida buning aksi sodir bo’ladi, agar inert ong aniq narsani tushunish qiyin bo’lsa.

O’quv jarayonida har bir talaba yangi materialga o’tishda ma’lum qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Inert odamning aytilmagan xususiyati shundaki, u mavzuning mohiyatini, hatto eski mavzudan soddaroq bo’lsa ham, tushunish qiyin bo’ladi. Psixologiya sohasidagi mutaxassislarning yana bir kuzatuvi – teskari muammoni inertial aql tomonidan idrok etish. Ular bunday odamning ongi odatda teskari masalani to’g’ridan-to’g’ri bilan hech qanday aloqasi bo’lmasa, idrok etishini aniqlashga muvaffaq bo’lishdi, lekin agar teskari masala to’g’ridan-to’g’ri masaladan keyin berilgan bo’lsa, unda ko’pchilik talabalar vazifani bajara olmaydilar.

Inertsiyani yengish

Vahima qo’ymang va bu haqda hech narsa qilish mumkin emas degan fikrga yopishib oling. Tadqiqotlar davomida psixologlar tizimli mashqlar va maxsus mashg’ulotlar orqali inertsiyani engish mumkin degan xulosaga kelishdi. Monoton mashqlar aqliy faoliyatni inhibe qilishga olib keladi. Qarama-qarshi natijaga erishish uchun siz bir-biridan ikkinchisiga o’tish, turli xil ishlash usullarini tanlashingiz kerak. Bu talabaga g’ayrioddiy vazifalarni engish va moslashuvchanlikni ko’rsatishni o’rganishga yordam beradi.

Uyda maktab o’quvchisida aqliy moslashuvchanlikni rivojlantirishga qanday erishish mumkin? Siz uy vazifangizni tekshirishdan boshlashingiz mumkin. Masalan, fikrlash inertsiyasi bilan ajralib turadigan bolalar, masalaning mohiyatini tushunmasdan, oddiygina materialni eslab qolishga odatlangan. Bolani o’qilgan matnni o’z so’zlari bilan taqdim etishga o’rgatish kerak va kitobda qaysi so’zdan keyin yozilganligini eslab qolmaslik kerak.

Inertsiyaga qarshi kurashishning yana bir usuli – eski bilimlarni yangi vaziyatlarga qo’llashdir. Agar bola biror narsani oddiygina yod olgan bo’lsa va uni yangi bilim bilan bog’lay olmasa, eski bilim foydasiz hisoblanadi. Aqliy moslashuvchanlikni rivojlantirishda ota-onalarning bolaga muammolarni hal qilishda yordami foydalidir. Muhim nuqta shundaki, muammoni faqat bola bilan hal qilish emas, balki uni hal qilishning turli usullarini izlash, barcha taklif qilingan variantlarni baholash va taqqoslash kerak.