Behruzbek Hamidov
Ob’ekt yoki hodisaning o’xshashligi va uni bildiruvchi belgi tilshunoslikda ikoniklik deyiladi. Og’zaki tilda ikoniklik deyarli hech qachon uchramaydi, degan keng tarqalgan e’tiqod, “miyov” yoki “vof” kabi onomatopeya bundan mustasno. Imo-ishora tili uchun, aksincha, ikoniklik juda xarakterlidir.
Viskonsin universiteti (AQSh) tadqiqotchilari Markus Perlman va Gari Lupyan Kaliforniya universitetidan (AQSh) Rik Deyl bilan birgalikda bir qator tajribalar o‘tkazdilar. Ko’ngillilardan ma’nosiz tovushlar yordamida, imo-ishoralar yoki yuz ifodalarini ishlatmasdan, ma’lum so’zlarning ma’nosini etkazishga harakat qilish so’ralgan. Ishtirokchilar to’qqizta juftlikka bo’lingan, ular “vokal charades” o’ynab , o’z sherigiga o’n sakkizta so’zdan (“yuqoriga”, “pastga”, “katta”, “kichik” va hokazo) qaysi tovushlarni anglatishini tushunishga harakat qilishdi.SHUNINGDEK O’QING
Tadqiqotchilar chiqarilgan tovushlarni yozib olishdi va o’yin natijalarini turli juftliklarda solishtirishdi. Naqshlar paydo bo’ldi – masalan, “yuqoriga” so’zining ma’nosini etkazishga harakat qilganda, ko’ngillilar balandroq tovushlarni chiqarishdi (va “pastga” so’zi uchun aksincha). Aniqlanishicha, o’yinning bir necha raundlaridan so’ng o’zaro tushunish yaxshilangan va yakunda hamkorlar nimani nazarda tutayotganini tushuna boshlagan (82,2% hollarda).
