YOLG’ON – BU QO’SHMA HARAKATBa’zan biz ixtiyoriy ravishda aldashda qatnashamiz – inson qadr-qimmatini saqlash uchun yoki sir bo’lishi kerak bo’lgan narsalarni sir saqlash uchun. Biz: “Yaxshi qo’shiq” yoki: “Azizim, bu sizni semiz ko’rinishga olib kelmaydi, yo’q” deymiz. Ammo shunday paytlar ham bo‘ladiki, biz o‘zimiz bilmagan holda aldashda ishtirok etishimiz kerak. Va bu bizga qimmatga tushishi mumkin. 2010 yilda Qo’shma Shtatlar korporativ firibgarlikdan 997 milliard dollar yo’qotdi. Bu davlat daromadining 7 foizini tashkil qiladi. Aldash aslida jiddiy ish. Shunday mohir firibgar Genri Oberlander bor edi, u 70-yillarda Londonda jinoiy guruhni boshqargan va shuning uchun Britaniya rasmiylariga ko’ra, u G’arbning butun bank tizimini buzishi mumkin edi. Va siz uni Google orqali topa olmaysiz; uni hech qayerdan topa olmaysiz. U faqat bir marta intervyu olishdi, keyin u shunday dedi: “Mana, hammaning sizga beradigan narsasi bor. Odamlar o’zlari xohlagan narsa uchun sizga hamma narsani berishga tayyor.” Va bu masalaning mohiyati. Agar siz aldanishni istamasangiz, aynan nimani xohlayotganingizni tushunishingiz kerak. Biz esa buni tan olishni umuman yoqtirmaymiz. Biz yaxshiroq er, yaxshi xotin, aqlli, kuchli, balandroq, boy bo’lishni xohlaymiz – va bu ro’yxat cheksizdir. Yolg’on – bu bo’shliqni to’ldirish, kim bo’lishni xohlayotganimiz, kim bo’lishimiz mumkin deb o’ylaganimiz haqidagi istaklarimiz va xayollarimizni o’zimiz bilan bog’lashga urinishdir . Va afsuski, biz hayotimizdagi bunday bo’shliqlarni yolg’on bilan to’ldirishga tayyormiz.

SHUNINGDEK O’QINGNega yolg’on gapirishimiz kerak

YOLG’ON GAPIRISH MADANIYATIMIZNING BIR QISMIDIRBir kun davomida sizni 10 dan 200 martagacha aldash mumkin. Tadqiqotlarga ko’ra, notanish odamlar bir-birlari bilan uchrashgan dastlabki 10 daqiqada uch marta yolg’on gapirishadi. Bu haqda birinchi marta eshitganimizda, biz dahshatga tushamiz. Yolg’on gapirish juda keng tarqalganligiga ishonish qiyin. Ammo diqqat bilan qarasangiz, hamma narsa ancha nozikroq. Biz hamkasblarga qaraganda ko’proq notanish odamlarga yolg’on gapiramiz. Ekstrovertlar introvertlarga qaraganda tez-tez yolg’on gapirishadi. Erkaklar o’zlari haqida boshqalarga qaraganda sakkiz marta tez-tez yolg’on gapirishadi. Ayollar kimnidir himoya qilish uchun ko’proq yolg’on gapirishadi. Agar siz o’rtacha turmush qurgan er-xotin bo’lsangiz, o’ntadan bir marta bir-biringizga yolg’on gapirasiz. Siz buni yomon deb o’ylashingiz mumkin. Ammo agar siz turmush qurmagan bo’lsangiz, bu ko’rsatkich o’ntadan uchtaga ko’tariladi. Biz haqiqatdan faqat kerak bo’lganda foydalanamiz. Yolg‘on esa kundalik hayotimizga to‘qilgan, ular madaniyatimiz va tariximizning bir qismidir. Dante, Shekspir, Injil, dunyo yangiliklarini eslang. Yolg’on biz uchun tur sifatida evolyutsion ahamiyatga ega. Olimlar uzoq vaqtdan beri bilishadi: tur qanchalik aqlli bo’lsa, uning vakillarining miya yarim korteksi qanchalik rivojlangan bo’lsa, ularning aldashga moyilligi shunchalik yuqori bo’ladi. Va bu juda erta boshlanadi. Shunday qilib, chaqaloqlar soxta yig’lay boshlaydilar, kim kelayotganini ko’rish uchun muzlaydilar va keyin yana yig’lay boshlaydilar. Bir yoshli bolalar haqiqatni yashirishni o’rganadilar. Ikki yoshli bolalar blöf. Besh yoshli bolalar xushomadgo’ylik bilan boshqalarni manipulyatsiya qiladilar. To’qqiz yoshli bolalar allaqachon niqob ustasi. Kollejga borguningizcha, onangga besh martadan bittasini yolg’on gapirishga tayyor bo’lasan. Biz o’sib ulg’ayganimizda, biz spamlar, soxta onlayn do’stlar, buzuq matbuot, murakkab o’g’rilar va jahon darajasidagi piramida sxemalari bilan to’lib toshgan dunyoga kiramiz. Xo’sh, nima qilishimiz kerak?

Post Views: 87 752