Zamonaviy dunyo kompyuterlashtirilgan va bu inson ongini dasturlashni, unga g’oyalarni singdirishni talab qiladi. Bu fikrlar ham ijobiy, ham xavfli bo’lishi mumkin. Jamiyatning o’zi bunday dasturlarga moyil. Guruh yoki dinga qo’shilish orqali inson qarashlari va qadriyatlarini baham ko’rishi kerak, bu esa tashqi nazoratga olib keladi. Nima uchun bu sodir bo’lishini siz indoktrinatsiya tushunchasini o’rganish orqali tushunishingiz mumkin.

Indoktrinatsiya nima?

Indoktrinatsiya – bu tizim ichida bo’lish. Ushbu kontseptsiya juda keng va turli vaziyatlarda shaxsning xatti-harakatlarini tavsiflaydi. Bunday holda, bu tushuncha boshqa odamlarning g’oyalarini hech qanday tanqidsiz to’liq qabul qilishni nazarda tutadi. Bu hodisa guruh g’oyalarini qabul qilish orqali shaxsni guruh bilan aniqlaydi.

Ushbu atamadan foydalanishni taklif qilgan birinchi shaxs Ireneus Eibl-Eibesfeldt edi. U bir guruh bilan miting qilish uchun odamning ta’lim berish qobiliyatini ko’rdi.

Boshqalar boshqacha fikrda. Misol uchun, Jek va Linda Palmer kontseptsiyani o’z nuqtai nazarini singdirish deb bilishadi. Etolog Frenk Salter bu hodisani o’ziga xos majburlash va qasddan taklif deb atadi. Uning ta’kidlashicha, aqidaparastlik g’arazli niyat bilan sodir bo’ladi. Xuddi shunday tushunchani boshqa tadqiqotchilarning ishlarida ham uchratish mumkin.

Indoktrinatsiya – yaxshi yoki yomon

Olimlar indoktrinatsiyaga faqat salbiy nuqtai nazardan qarashadi. Uning yordami bilan yomon niyatlilar shaxsning avtonomiyasiga tajovuz qiladilar. Biroq, indoktrinatsiyani faqat salbiy hodisa sifatida ko’rib chiqmaslik kerak, chunki ba’zida odam uchun ba’zi ta’limotlarni qabul qilish juda muhimdir.

Biror kishi uchun indoktrinatsiya kabi hodisaning mavjudligidan shunchaki xabardor bo’lishi va uning xatti-harakati va fikrlashiga ta’sir qilishini tushunish juda muhimdir. Qo’rqitish, shaxsiyatni bostirish va aldash har doim ham aqidaparastlik bilan bog’liq emas.