Neopozitivizm va tekshirish printsipi

Pozitivizmning asosiy hodisasi haqiqiy bilimlarni izlash edi. Ijobiy falsafa olimlarining maqsadi dunyoni ilmiy yondashuvdan foydalangan holda tushunishdir. Bugungi kunda pozitivist faylasuflarning izdoshlari o’zlarining o’tmishdoshlariga qaraganda ancha ilgarilab ketgan. Falsafa sohasidagi tadqiqotchilarning yangi avlodining faol ishtiroki munosabati bilan paydo bo’lgan tekshirish printsipi alohida mashhurlikka erisha oldi.

Mantiqiy pozitivizm qanday paydo bo’lgan: shakllanish bosqichlari

Neopozitivizm pozitivizmning keyingi ilmiy shakli bo’lib, o’ziga xos bilim va metodologiyaga ega. Neopozitivizmning paydo bo’lishining mohiyati falsafa sohasida yangi avlod o’z tuzatishlari va dalillarini kiritganida, ilmiy tafakkur haqidagi bilimlarni takomillashtirishdan iborat.

Kont aniq fanni shakllantirish uchun bilimlarni tizimlashtirishga harakat qildi. Neopozitivizm, o’z navbatida, tilni tahlil qilish va nutqning roli bilan tavsiflanadi.

Gotfrid Leybnits tilning ahamiyatiga birinchi bo’lib e’tibor qaratgan. Biroq, uning eslatmalari boshqa faylasuflar tomonidan javob topmadi va uzoq vaqtdan keyin qayta ko’rib chiqildi. Faqat 1920 yilda tilni faol o’rganish boshlandi. Oxir oqibat, neopozitivizm taxminan 50 yil davomida mavjud bo’lgan, uning ikkita oqimi bor edi:

• fan tilini o’rganishdan iborat bo’lgan mantiqiy empirizm;
• lingvistik ilohiyot, tabiiy nutqni barcha ko’rinishlarida o’rgangan.

Neopozitivizmning asosiy mohiyati atrofimizdagi dunyoni tushunishda tilning ahamiyatini tushuntirish edi.

Ushbu harakatning asosiy tamoyillari

Neopozitivizmning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:

• ilmiy bilimlarni ilmiy bo’lmagan bilimlardan ajratish;
• konventsionalizm tushunchasi;
• tekshirish printsipi.

Neopozitivizm tarafdorlari yuqoridagi tamoyillardan tashqari, sotsiologiya va gumanitar fanlar ta’sirida bu fan avvalgidan kamroq kategoriyali bo‘lib qolgan degan xulosaga kelishdi. Shunday qilib, ilgari e’tiborga olinmagan nazariy qismni o’rganish yana muhim qismga aylandi. Shu munosabat bilan nazariy daraja butunlay empirik darajaga bog’liq.

Neopozitivizmning paydo bo’lishiga ta’sir qilgan ikkinchi omil – bu hodisalarni o’rganish uchun ishlatilgan ilmiy nazariya. Neopozitivizm haqiqiy bilimlarni izlash haqida emas, balki ilmiy hukmlarni tahlil qilish haqida edi. ” Sherlokning fikrlashi ” Vikium kursi analitik fikrlashni rivojlantirishga, mantiq asoslarini o’rganishga va Sherlok kabi fikrlashni o’rganishga yordam beradi .

Tekshirish nima?

Pozitivizm mavjud bo’lgan barcha davrda uning asosiy vazifasi ishonchli bilimlarni olish edi. Bundan tashqari, har bir harakat bir-biridan muammolarni ko’rish va ularni hal qilish yo’llari bilan ajralib turardi. Masalan, faylasuf Kont hamma narsa va hodisalarni kuzatish va tizimlashtirish kerak deb hisoblagan. Zamonaviy avlod bu yo’l bilan olingan barcha bilimlar haqiqat emas degan fikrda edi.

Ilk neopozitivizm vakillari bilim predmetini iloji boricha takomillashtirishga harakat qilib, tekshirish deb nomlangan yangi tamoyilni yaratdilar. Mantiqiy pozitivizmda faqat 3 turdagi hukmlarni aniqlash mumkin, ular orasida:

• dinda ham, hayotda ham qo‘llanilgan, lekin ilm-fanga hech qanday aloqasi bo‘lmagan metafizik hukmlar;
• ma’no topish mumkin bo’lmagan ba’zi hukmlar;
• haqiqiy faktlar bilan solishtirish mumkin bo’lgan ilmiy bilimlar.

Nega falsafiy harakat muvaffaqiyatsizlikka uchradi?

Tekshirish printsipining o’zi qulashini osongina tushuntirish mumkin. Ko’pgina faylasuflar tafakkur hech qanday metaforasiz mavjud bo’lmasligi sababli fan tilida bir ma’noga erishib bo’lmaydi, degan xulosaga kelishgan.

Bundan tashqari, mantiqiy pozitivizm kabi yo’nalish zamonaviy faylasuflar orasida fonga tusha boshladi va lingvistik falsafa o’z o’rniga keldi.

Biroq, Vitgenshteyn tadqiqot yo’nalishini o’zgartirgandan keyin ham neopozitivizm nega ildiz otmaganligi sirligicha qolmoqda. Buning uchta asosiy sababi bor deb ishoniladi:

• birinchi sabab – tushuntirishdan bosh tortish edi, qachonki hamma murakkab narsa imkonsiz darajada soddalashtirila boshladi;
• ikkinchi sabab – gumanitar va tabiiy fanlarda mantiqiy semantikadan foydalana olmaslik;
• uchinchi sabab – gumanitar fanlarning faol rivojlanishi, shuningdek, tadqiqotchilar tomonidan fundamental tamoyillarni rad etish edi.