Izzattillo Islomov
Buyuk psixoanalistning yana bir shogirdi Gustav Xans Graber yarim asr o’tgach, bola nafaqat tug’ish paytida, balki tug’ilishdan ancha oldin sodir bo’lgan voqealarni eslab qolishini e’lon qildi. Graberning tashabbusi bilan Prenatal va perinatal psixologiya va tibbiyot xalqaro assotsiatsiyasi tashkil etildi. Keyinchalik uning izdoshlari insonning uzoq o’tmishiga kirib borishga harakat qilib, tajribalar o’tkazishni boshladilar.
Ushbu mashg’ulotlar davomida, psixofaol moddalar ta’siri ostida, odamlar tug’ilishdan oldin ham rad etilganliklarini esladilar (shu bilan birga, ularning onalari istalmagan homilador bo’lgan). Jinsiy sohada muammolari bo’lgan bemorlarning ta’kidlashicha, onasi qarama-qarshi jinsdagi bolani orzu qilgan.
Biroq, boshqa tadqiqotchilar bunday tajribalarning nomuvofiqligini darhol isbotladilar. Masalan, psixolog Elizabet Loftusning ta’kidlashicha, xotira “zarur”, ammo yolg’on xotiralarni qo’zg’atishi mumkin. U Disneylendga bolaligida tashrif buyurgan bemorlarining fotosuratlarini ko’rsatdi. Ular buni ham, buni ham ko’rganliklarini xursandchilik bilan eslashdi… Suratlardan birida Bugs Bunny quyon tasvirlangan. Respondentlarning deyarli 20 foizi uni ko’rganliklarini “esladilar”, garchi bu mumkin emas: Bugs Bunny Disneylendda bo’lmagan va hech qachon bo’lmagan, chunki bu personaj boshqa studiyada ixtiro qilingan.
Behruzbek Hamidov
