Behruzbek Hamidov
Shaxslararo muloqot – sub’ektlar o’rtasidagi har qanday aloqa turi. Nizolar va ziddiyatli vaziyatlarning oldini olish uchun ma’lum ijtimoiy qoidalar joriy etildi.
Albatta, istisnosiz hamma uchun mos keladigan xulq-atvorning qat’iy namunasi yo’q, chunki barchamiz har xil belgilarga egamiz, ammo shunga qaramay, xulq-atvor madaniyatiga rioya qilish foydali bo’ladi.
Shaxslararo muloqot psixologiyasi
Psixologlar shaxslararo muloqotning uch turini ko’rib chiqadilar:
- Imperativ. Bunday muloqot turi diktatorlik deb ham ataladi. Suhbatdoshlar “faol” va “passiv” ga bo’linadi. Birinchisi, ta’rifdan ko’rinib turibdiki, ikkinchisida hukmronlik qiladi va unga qattiq bosim o’tkazadi, hatto buyruq beradi.
- Manipulyatsiya. Odamlar o’rtasidagi juda keng tarqalgan muloqot turi, bunda bir kishi o’z manfaatlarini qondirish uchun suhbatdoshga psixologik bosim o’tkazadi. Manipulyatsiyalar yumshoq va yashirin bo’lib, passiv tomon u yoki bu qarorni o’z xohishi bilan qabul qilganiga ishonib, buni sezmasligi ham mumkin.
- Dialogik. Ushbu aloqa asosida ikkala tomon ham teng sharoitlarda harakat qiladi.
Shaxslararo muloqot shakllari
Shaxslararo muloqot og’zaki va og’zaki bo’lmagan bo’lishi mumkin. Ikkala tur ham uchta asosiy shaklni nazarda tutadi.
Ijobiy tomonlarga quyidagilar kiradi:
- Sevgi;
- do’stlik va do’stona munosabatlar;
- yaqinlik;
- diqqatga sazovor joy;
- altruizm fenomeni.
Neytrallarga quyidagilar kiradi:
- befarqlik;
- egosentrizm;
- autizm;
- konformizm.
Salbiylarga quyidagilar kiradi:
- dushmanlik;
- negativizm;
- nafrat;
- tajovuz.
Shaxslararo muloqot madaniyati
Shaxslararo muloqot rasmiy va suhbatli bo’lishi mumkin. So’zlashuv nutqidan foydalanish muloqotni insonparvar qiladi va odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradi. Og’zaki til hissiy rang, erkinlik va moslashuvchanlik bilan ajralib turadi, shuningdek, og’zaki bo’lmagan xabarlarning har xil turlaridan foydalanishning yuqori chastotasi bilan tavsiflanadi.
Izzattillo Islomov
