Stress har bir zamonaviy inson hayotining ajralmas qismidir. Muammolar turli sohalarda paydo bo’lishi va asabiy charchoqqa olib kelishi mumkin. Bunday holatga o’z vaqtida e’tibor berish va asab tizimining tanaga salbiy ta’sirini bartaraf etish uchun kuch topish juda muhimdir. Ruhiy salomatlikni iloji boricha himoya qilish, turli vaziyatlarda o’zingizni nazorat qilishni o’rganish kerak. Buni qilish juda qiyin, lekin bu haqiqatdir va kelajakda bu sizni ko’pincha nervlar asosida yuzaga keladigan ko’plab jiddiy kasalliklardan himoya qilishga imkon beradi.

Stress sabablari

Stressli vaziyatlar turli omillar ta’sirida yuzaga kelishi mumkin. Ba’zan odam hatto ularga e’tibor bermasligi ham mumkin, chunki u tanani ularga o’rganib qolgan va moslashgan deb hisoblaydi. Muntazam ravishda yuzaga keladigan asabiy taranglik nafaqat xatti-harakatlarga, balki odamlarning holatiga ham zararli ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun bu salbiy ta’sirni kamaytirish uchun imkon qadar ko’proq harakat qilish kerak. Buning uchun stress nima ekanligini va u inson hayotida qanday paydo bo’lishini bilish muhimdir.

Stressning asosiy manbalari:

• Yomon ish, atrof-muhit, sharoitlar.
• Kasalliklarning mavjudligi.
• Moliyaviy qiyinchiliklar.
• Qarindoshlarning o’limi.
• Faoliyatning o’zgarishi, bu odam ilgari qilgan narsadan butunlay farq qiladi.
• Vaqt etishmasligi.
• Pessimistik munosabat.
• Og’ir ish yuki va minimal dam olish.

Bu stressli vaziyatni qo’zg’atishi va insonning sog’lig’i, farovonligi va xatti-harakatlariga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan narsalarning faqat kichik bir qismidir.

Stress turlari

• Eustress foydalidir. Ular ish jarayonini maksimal darajada oshirish, xotirani yaxshilash yoki odamni rivojlanishni xohlash uchun biron bir biznesga qiziqish uchun kerak.
• Zararli stresslar – qayg’u. Ular kümülatif xarakterga ega bo’lib, tananing tashqi ogohlantirishlarga qarshiligini kamaytirishga qodir. Agar siz qayg’uga e’tibor bermasangiz, natijada surunkali depressiya rivojlana boshlaydi.
• Psixologik stress jamiyat bilan o’rnatilgan noto’g’ri munosabatlarning natijasidir. Fiziologik, o’z navbatida, uyqu etishmasligi, muvozanatsiz ovqatlanish, faoliyatning etishmasligi natijasida o’zini namoyon qiladi.
• Axborot tipidagi stressli vaziyatlar, asosan, odamning etarli bilimga ega emasligi yoki turli xil xabarlar bilan haddan tashqari yuklanganligi sababli paydo bo’ladi.
• Hissiy stress – bu ijobiy va salbiy bo’lishi mumkin bo’lgan juda kuchli his-tuyg’ularning natijasidir.

Stressga javob

Odamlar stressli vaziyatlarga boshqacha munosabatda bo’lishadi. Ba’zilar uchun bu harakat qilish uchun ajoyib turtki bo’lsa, boshqalar uchun bu to’xtash, chalkashlik va bema’nilik. Stress paytida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan juda ko’p turli xil xatti-harakatlar mavjud.

• Sentimentallik – odam yig’lay boshlaydi va xafa bo’ladi.
• Tormozlash – nima bo’layotganini tushunmaydi. Yaratilgan sharoitlarga juda yomon moslashgan.
• Issiq kayfiyat – janjal va janjal, hozirgi vaziyatni nazorat qila olmaydi.
• O’z-o’zini nazorat qilish – bu holda asabiylashish yashirin bo’ladi.
• Pessimizm – salbiy fikrlash, vahima qo’zg’atadigan xatti-harakatlar.

Stress bilan qanday kurashishni o’rganish juda muhimdir. Shu tufayli o’zingizni va his-tuyg’ularingizni nazorat ostida ushlab turish mumkin bo’ladi.