Behruzbek Hamidov
✔ Birinchi sabab. Bu xavfli, chunki u bolani himoya qilishdan mahrum qiladi. Qo’rqoq va qo’rqinchli bola, agar falokat yuz bersa – hujum, yong’in, shikastlanish bo’lsa, qichqiriq bilan e’tiborni jalb qila olmaydi.
Baqirish taqiqlanishi o’rniga nima qilishingiz mumkin? Jamoat joylarida o’zini tutish qoidalarini tushuntiring. Albatta, bola qichqirganida buni qilmaslik kerak. Ayni paytda biz uni chalg’itamiz, uni boshqa joyga o’tkazamiz, tushunishga harakat qilamiz va kechqurun uyda qaerda qichqirishingiz mumkinligini va kerak bo’lmagan joyni tushuntiramiz. Bolangizga o’zingizni qanday his qilayotganingizni ayting. Masalan, shunga o’xshash: “Sizga qichqirganingizda sizni tushunish qiyin. Bu men uchun juda baland. Agar iloji bo’lsa, iltimos, xotirjam gapiring.”
Buni ertak va she’riyatda qilish qiziq, va bola sukut saqlash uchun sharoitlarni shu tarzda yaxshiroq eslaydi. Hatto ushbu mavzu bo’yicha bolalar uchun mashhur multfilmlar seriyasi ham mavjud. Bunga parallel ravishda, tahlikali vaziyatda o’zingizga e’tiboringizni qaratishga ishonch hosil qilishni o’rgating. So’zlarni o’rganing:
“Men bu odamni tanimayman”
“Pojar”
“Menga yordam kerak”
“Qutqaring” va “yordam bering” deb baqirishni o’rgatmang – kattalar ba’zan buni hazil sifatida qabul qilishadi: “Eh, u erda bolalar o’ynaydi, g’azablanishadi”. Farzandingiz bilan boshqa mumkin bo’lgan qiyin vaziyatlarda yo’qolgan taqdirda yordam so’rab murojaat qiling.
Aytgancha, “Malyshariki” da begona odam kulgili mo’ylov, yomg’ir paltosi va shlyapa kiygan amaki – bu stereotip va u xavfli. Hech kim bilan ketolmasligingizni o’rgating va begona ayol, o’spirin va yosh qiz yoki yigit.
✔ Ikkinchi sabab. Tirik his-tuyg’ularni yo’q qilish – bu bolaning o’z qo’llari bilan psixosomatik reaktsiyalar uchun asosini yaratishdir. G’azab va qo’rquvni bosish, bo’g’ilgan qayg’u har doim qutulish yo’lini topadi va bu sog’lom bo’lmaydi – yosh odamlarga va hayvonlarga tajovuz, tashvish va fobiyalar, hayotdan zavq olish qobiliyati emas.
Bolani tanlash imkoniyatiga ega bo’lishi uchun uning ahvolini ifoda etishning turli xil ijtimoiy jihatdan maqbul usullarini o’rgatish kerak. Siz qanday qilib oyoqlaringizni bosishni, odamga emas, balki bo’sh xonada baqirishni, his-tuyg’ularingiz haqida gaplashishni, yostiqlarni portlatishni, keraksiz qog’oz parchalarini yirtib tashlashni, chuqur nafas olishni o’rgatishingiz mumkin. Buni o’yinlarda qilish qiziqroq. Farzandingiz bilan “olov raqsi” bilan chiqing, qal’aga qog’ozli qartopi tashlang, xayoliy to’plarni yoki ko’plab sovun pufakchalarini qanday qilib kuch bilan shamollashni o’rgating. Biz buni bolalarning rivojlanish psixologik guruhlarida qilamiz – bolalarni hissiyotlarni tanib, ifoda etishga o’rgatamiz. Keyinchalik Instagram-da, albatta, bunday o’yinlar haqida video tayyorlayman.
Shaxsiy tajribam meni ushbu lavozimga majbur qildi. Men juda sezgir odamman va qizimning faryodi men uchun juda charchagan. Bir marta biz tulki qizni o’g’irlaydigan “Jixarka” multfilmini tomosha qildik. Jixarka qalbdan iliqlik bilan qichqiradi va tulki juda hayajonli tarzda shunday deydi: “Qichqirishni bas qiling!” Juliana bu jumlani esladi va u qichqirganidan beri u o’ziga J dedi
Biz hanuzgacha ehtiyojlarimizni qondirish va gaplashish bilan shug’ullanmoqdamiz … U bu hafta 2,6 yoshda, inqiroz yaqinlashmoqda va men allaqachon har xil hissiyotlar haqida o’yinlar yozilgan kartalarni oldim.
Manba:b17.ru
Izzattillo Islomov
