Amrillo Aslonov
Psixoanalizda daraxt tasviri turli talqin, ma’no va ramziy ma’noga ega. Freyd inson ruhiyatini o‘rganish uchun tabiat metaforalaridan tez-tez foydalangan. Psixoanalitik nazariyadagi daraxt simvolizmining asosiy jihatlari quyidagilardan iborat:
1. ongsiz. Daraxt inson ongining tuzilishini ifodalaydi: uning ildizlari ongsizlikni, magistral egoni, shoxlari esa superegoni ifodalaydi. Bu metafora psixikaning o’zaro bog’liqligi va murakkabligini ta’kidlaydi.
4. Hayot va hayotiylik ramzi. Daraxtlar ko’pincha hayot, hayotiylik va unumdorlik bilan bog’liq. Daraxt tasviri insonning hayotiyligi, chidamliligi va o’sish salohiyatini ifodalaydi. Uning chuqur ildizlari tuproq va barqarorlikni anglatadi.
5. Arxetipik belgi. Analitik psixologiyada Karl Jung daraxtlarni universal ma’noga ega bo’lgan arxetipik belgilar sifatida ko’rgan. Daraxtlar osmon (novdalar) va yer (ildizlar) o’rtasidagi bog’lovchi sifatida bog’langan. Daraxt shaxsning ongli va ongsiz tomonlarini birlashtirishni anglatadi.
6. Shaxsiy simvolizm. Daraxtning o’ziga xos xususiyatlari, uning turi, holati yoki muhiti ham ramziy ma’noga ega. Misol uchun, qurib qolgan daraxt turg’unlik yoki hissiy kurash tuyg’ularini, gullab-yashnagan daraxt esa shaxsiy o’sish va o’zgarishlarni anglatishi mumkin.
7. Oila va kelib chiqishi. Daraxt ajdodlar va oila ildizlari bilan bog’lanishni ifodalovchi shajaraning yoki nasl-nasabning ramzi sifatida harakat qilishi mumkin. Daraxtning tuzilishi, ildizlari va shoxlarini tahlil qilish insonning oilaviy dinamikasini va uning ruhiy holatiga ta’sirini tushunishga yordam beradi.
Psixoanalizda tasvirlarning talqini insonning o’ziga xos tajribasiga qarab farqlanadi.
Ramziy ma’nolarni tushni tahlil qilish, erkin assotsiatsiya yoki faol tasvirlash usullari orqali o’rganish mumkin. Bu psixikaning ongsiz jarayonlarini chuqurroq tushunish imkonini beradi.
