“Aql aqldan oshib ketdi” – nega ular buni aytishadi? Bu maqol mantiqiy fikrlash va fikrlash qobiliyati yo’qolganda esga olinadi. Haqiqatan ham aql va aql o’rtasida farq bormi va bu nima? Keling, tushunchalarning ma’nosini tushunishga va ularning asosiy farqlarini topishga harakat qilaylik.

Aql va uning vazifasi

Aql-idrok fikrlash va ma’lumotni qabul qilish qobiliyatini anglatadi. Psixologiyada intellekt insonning kognitiv imkoniyatlarining o’ziga xos xususiyati deb ataladi. Uning asosiysi, odam nimani yoqtirishini va nimani yoqtirmasligini aniqlashdir. Misol uchun, achchiq dori yoki ukol hech kimga yoqmasligi ehtimoldan yiroq, ammo aql protseduraning foydaliligi haqida gapiradi.

Aql va uning vazifasi

Turimiz nomiga “aqlli” so’zi kiradi, bu odamning fikrlash qobiliyatini anglatadi. Aqlni mavhum va ruhiy toifalar yordamida aqliy faoliyat turlaridan biri sifatida tasniflash mumkin. Boshqacha qilib aytganda, bu ma’rifatli aqldir. Oqilonalik ko’pincha donolik bilan chalkashib ketadi va psixologiya sohasidagi mutaxassislar inson ongi va irodasi o’zaro bog’liqligini ta’kidlaydilar.

Aqlning asosiy vazifasini yaxshini yomondan, foydalini foydasizdan, to’g’rini noto’g’ridan ajratish deb atash mumkin. Aql-idrokka ega bo’lish odamlarga ko’proq insoniy va insonparvar bo’lishga imkon beradi.

Asosiy farqlar

Aql va aql aqliy tuzilmalar bo’lib, ikkinchisi birinchisidan ustundir. Aql insonning axloqiy fazilatlari uchun, aql esa bilim va tajriba uchun javobgardir. Yaqin aloqaga qaramasdan, aql tushunchasi ancha kengroqdir.

Sizni ochiqchasiga aldashga urinayotgan odamga duch kelganingizda, barcha his-tuyg’ularingizni ifodalash, unga baqirish va hatto urish istagi paydo bo’ladi. Biroq, sizning fikringiz sizni to’xtatadi va bu odam bilan xotirjamlik bilan xayrlashishni va boshqa hech qachon muloqot qilmaslikni maslahat beradi.

Aql va ong o’rtasidagi asosiy farq birinchisining ma’lumotni qabul qilish, ikkinchisining esa ushbu mavzu bo’yicha fikr yuritish funktsiyasidir. Shu munosabat bilan “aql aqldan oshib ketdi” iborasi boshqa tomondan qabul qilinadi. Aql ruhiy materiyaga ishora qiladi, aql ratsional fikrlash qobiliyati bilan belgilanadi. Oxir oqibat, bu ibora ma’naviyat o‘z o‘rnini ratsionallikka bo‘shatishini bildiradi. Garchi zamonaviy dunyoda maqol aksincha tushuniladi.

Ong, aql, aql

Bu tushunchalar nimani anglatadi? Ko’pincha ularga to’g’ri ta’riflar berilmaydi. Qarang:

• ong – insonning dunyoni sub’ektiv idrok etishi;
• aql – voqelikni mantiqiy tushunish va bilishni ta’minlovchi ongning bir qismi;
• Aql-idrok – bu olingan bilimlarni o’rganish va qo’llash qobiliyati.

To’g’ri va samarali qaror qabul qilish uchun aql, aql, ong, aql va aqldan foydalanish kerak. Ammo oxirgi so’z aql bilan bo’lishi kerak. Aqlli odam bilimga ega, aqlli odam esa bu bilimdan o‘z manfaati uchun foydalana oladi. Tabiatan, ko’pchilik odamlar aql va o’rganish qobiliyatiga ega, ammo hamma ham aqlli, dono va axloqli bo’lavermaydi.