Behruzbek HamidovIlgari olib borilgan tadqiqotlar homiladorlik va tug’ruqdan keyingi davr miyada sezilarli o’zgarishlar davri ekanligiga ishora qilgan. Biroq, bu tadqiqotlar aralash natijalarni taqdim etdi: ba’zilari homiladorlik paytida miya hajmining kamayganini, boshqalari esa tug’ruqdan keyingi davrda ko’payishini aniqladilar. Bu ravshanlikning yo’qligi yaqinda o’tkazilgan tergovga turtki bo’lib, onalikning miyaga qanday ta’sir qilishini batafsilroq xaritasini tuzishni maqsad qilgan.“Onalikka o’tish – bu dunyo aholisining deyarli yarmiga ta’sir qiladigan o’zgartiruvchi hodisa, ammo u nevrologiya nuqtai nazaridan deyarli o’rganilmagan. Mavzuga yaqinlashish shoshilinch. Haqiqatan ham, hozirgi dalillar homiladorlikni kattalar hayotidagi nevroplastiklikning kuchayishi davri sifatida belgilaydi, bu ayollarning miya salomatligi va miyaning qarish traektoriyalariga muhim ta’sir ko’rsatadi “, dedi tadqiqot muallifi Susana Karmona, NeuroMaternal Lab< /span>” kitobining muallifi.NeuroMaternal Instituto de investigación Sanitaria Gregorio Marañón va “Tadqiqotchilar ikki xil guruh: birinchi marta tug’ilgan onalar va tug’ilgan ayollar (hech qachon tug’magan ayollar) o’rtasida vaqt o’tishi bilan miya strukturasidagi o’zgarishlarni kuzatish va solishtirish imkonini beruvchi holatlarni nazorat qiluvchi uzunlamasına dizayndan foydalanishdi. Asosiy ma’lumotlar to’plamiga 110 nafar birinchi marta tug’ilgan onalar va nazorat guruhi sifatida xizmat qiluvchi 34 nafar tug’ilgan ayollar kiritilgan. O’z topilmalarini tasdiqlash va mustahkamlash uchun tadqiqotchilar 29 nafar birinchi marta tug’ilgan onalar va 24 nazorat ishtirokchilaridan iborat mustaqil guruh bilan replikatsiya tadqiqotini o’tkazdilar.
Ma’lumotlarni yig’ishning asosiy vositasi magnit-rezonans tomografiya (MRI) bo’lib, miyaning batafsil tasvirlarini ta’minlaydigan invaziv bo’lmagan tasvirlash usuli edi. MRI seanslari ikkita muhim nuqtada rejalashtirilgan: kech homiladorlik (uchinchi trimestrda) va tug’ruqdan keyingi erta (tug’ilgandan keyingi birinchi oy ichida).Eng hayratlanarli natijalardan biri birinchi marta tug’ilgan onalarda kech homiladorlik davrida tug’ruqsiz ayollarga nisbatan global kortikal hajm va qalinligining pasayishi kuzatildi. Ushbu pasayish ma’lum bir hudud bilan chegaralanib qolmadi, lekin keng tarqalgan bo’lib, medial prefrontal girus, old va orqa singulat va lateral hududlarni o’z ichiga olgan presentral va postcentral sulkuslar, dorsolateral prefrontal korteks va temporoparietal birikma kabi o’rta chiziq mintaqalariga ta’sir qildi.Erta tug’ruqdan keyingi davrda kortikal hajm va qalinlikdagi bu farqlar saqlanib qoldi, ammo ta’sirlangan hududlarning ko’lami qisqardi. Topilmalar shuni ko’rsatadiki, miyaning kortikal tuzilishi onalikka o’tish davrida sezilarli moslashuvga uchraydi.Karmona va uning hamkasblari, shuningdek, onalar orasida homiladorlikning kech davridan erta tug’ruqgacha bo’lgan global kortikal hajmi, qalinligi va sirt maydonining sezilarli o’sishini kuzatdilar. Bu o’sish, ayniqsa, posterior singulat, parasentral girus, prekuneus va lateral mintaqalar, masalan, presentral va supramarginal girus va yuqori temporal girus kabi sohalarda sezilarli bo’ldi. Ushbu o’sishlar darajasi tug’ruqdan keyingi davrning ulushi bilan bog’liq bo’lib, tug’ruqdan keyingi erta davrda tiklanish yoki kompensatsiya bosqichini ko’rsatadi.
Tug’ilish turi ham ushbu o’zgarishlarga ta’sir qildi: tug’ilishni boshdan kechirmasdan rejalashtirilgan sezaryen bo’lgan onalar tug’ruqdan keyingi davrda tug’ruqdan o’tganlarga qaraganda kortikal hajm, qalinlik va sirt maydonining kattaroq o’sishini ko’rsatdi. Natijalar shuni ko’rsatadiki, tug’ruq paytida immunitet va gormonal tizimlardagi qator o’zgarishlar miyaning moslashish va o’zini qayta tashkil etish qobiliyatidagi o’zgarishlarni ham keltirib chiqarishi mumkin.”Homiladorlik, tug’ish va tug’ruqdan keyingi davr juda boshqacha gormonal, immunologik va ekologik jarayonlar bilan tavsiflanadi”, dedi Karmona PsyPost. “Ushbu tadqiqot bizga ushbu uch bosqichning o’ziga xos nevroplastiklik mexanizmlarini o’z ichiga olishini aniqlashga imkon berdi va shu bilan ularning har biri onaning miyasini o’ziga xos tarzda qanday shakllantirishini baholash zarurligini ta’kidladi.”Yangi topilmalar oldingi tadqiqot bilan mos keladi, bunda homiladorlik miyaning o‘ziga xos strukturaviy va funksional moslashuviga olib kelishi, potentsial yordam berishi mumkinligi haqidagi dalillarni topdi. ona-bola aloqasi va onani yangi onalik rollariga tayyorlash. Ushbu tadqiqot homilador ayollarda oq moddada sezilarli o’zgarishlarsiz, prefrontal va temporal korteks kabi hududlarga ta’sir qiluvchi kulrang moddalar hajmining sezilarli darajada kamayishini aniqladi. Bundan tashqari, homiladorlik selektiv funktsional o’zgarishlarga olib keldi, xususan, birlamchi rejim tarmog’i (DMN) ichida, xususan, vizual ishlov berish va o’z-o’ziga murojaat qilish vazifalari bilan bog’liq bo’lgan cuneusda muvofiqlikning oshishi.MRIdan tashqari, Karmona va uning hamkasblari bir qator neyropsikologik baholashlarni o’z ichiga olgan. Ishtirokchilar har bir MRI seansidan oldin so’rovnomalarni to’ldirib, uyqu sifati, seziladigan stress, depressiya belgilari va onaning bog’lanishi kabi turli omillar haqida ma’lumot berishdi.Tug’ruqdan keyingi davrda birinchi marta tug’ilgan onalar homiladorlik davridagi darajalariga nisbatan sezilgan stress, uyqu muammolari va depressiya belgilarining ko’payishini boshdan kechirdilar. Homiladorlik paytida tashvishlanishning yuqori darajasi tug’ruqdan keyingi davrda yanada qiyin tug’ilish tajribasi va onaning ota-onalikdagi stressining kuchayishi bilan bog’liq edi. Tug’ishning qiyinroq tajribasi, shuningdek, yuqori sezilgan stress darajasi va tug’ruqdan keyingi onaning stressi bilan bog’liq.Bundan tashqari, tadqiqotchilar homiladorlikdan tug’ruqdan keyingi davrda stressning kuchayishi va onaning stressi tug’ruqdan keyingi depressiyaning yuqori ko’rsatkichlari va onaning bog’lanishining past darajasi bilan bog’liqligini aniqladilar. Homiladorlikdan tug’ruqdan keyingi davrda depressiya ko’rsatkichlarining yomonlashishi uyqu muammolarining kuchayishi va onaning bog’lanishining kamayishi bilan bog’liq edi.Ammo tadqiqot, barcha tadqiqotlar singari, ba’zi cheklovlarni o’z ichiga oladi. Asosiy cheklovlardan biri homiladorlikdan oldingi miya ma’lumotlarining yo’qligi edi, bu taqqoslash uchun asos bo’lardi. Bundan tashqari, tadqiqot homiladorlik davrida miya o’zgarishlarini tartibga solishda muhim rol o’ynaydigan endokrin va immun tizimlarning biomarkerlarini o’z ichiga olmaydi.”Nisbatan yangi mavzu sifatida hali ko’p savollarga javob berish kerak”, dedi Karmona. “Kelajakdagi maqsadlarimizdan biri miyadagi o’zgarishlarning to’liq traektoriyasini oldindan kontseptsiyadan tug’ruqdan keyingi bir necha yilga kuzatishdir. Klinik nuqtai nazardan, inson ona miyasining asoslarini o’rnatish perinatal ruhiy salomatlik buzilishlarini bashorat qilish va davolashda muvaffaqiyatga erishish uchun muhimdir.”Ushbu tadqiqotni nashrlarning birinchi ikki muallifi Mariya Paternina-Die va Magdalena Martines-Garsiya, shuningdek, qolgan hammualliflar ishisiz amalga oshirib bo’lmas edi.”Tadqiqot, “Homiladorlik, tug‘ruq va tug‘ruqdan keyingi davrda ayollarning nevroplastikligi“, muallifi Mariya Paternina-Die, Magdalena Martinez-Garsiya, Daniel Martin de Blas, Ines Noguero, Kamila Servin-Barthe, Klara Pretus, Anna Soler, Gonsalo Lopez-Montoya, Manuel Desko va Susana Karmona
