Inson hayot jarayonida analizatorlar yordamida axborotni qabul qiladi va qayta ishlaydi. Butun tanada joylashgan analizatorlar ranglarni ko’rish, ta’m, hid va ma’lumotni idrok etishimizga ta’sir qiladi. Analizatorlarning ishi ongsiz darajada sodir bo’ladi va faqat ba’zan nazorat qilinishi mumkin. Ushbu maqoladan siz qanday turdagi analizatorlar mavjudligini, shuningdek ular qanday funktsiyalarni bajarishini bilib olasiz.

Analizatorlar nima?

Psixologiya va boshqa fanlarda inson analizatorlari tashqi va ichki dunyodan ma’lumot olinadigan va qayta ishlanadigan asab shakllanishlariga ishora qiladi. Shunday qilib, analizatorlar hislar bilan o’z ishini bajarganda, hissiy tizim hosil bo’ladi. Analizatorlar tashqi va ichki bo’lishi mumkin. Tashqi – tovush, ta’m, vizual hislar. Ichki organlar ichki organlarning holati to’g’risidagi ma’lumotlarni qabul qilish uchun javobgardir.
Bundan tashqari, analizatorlar uch bo’limga bo’linadi: pertseptiv, oraliq va markaziy. Birinchisi ma’lumotni idrok etish uchun javobgardir, ikkinchisi olingan ma’lumotni miyaga uzatadi, uchinchi bo’lim esa qayta ishlash sodir bo’ladi.

Inson kiruvchi ma’lumotni o’z vaqtida qabul qiladi, agar uning analizatorlari 100% ishlasa. Agar analizatorlar noto’g’ri ishlasa, odam muammolarga duch kelishi mumkin. Misol uchun, odam og’riqni boshdan kechirmasa, u jiddiy jarohat olishi mumkin va hatto buni sezmaydi. Agar javob o’z vaqtida bo’lmasa, bu jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Analizatorlarning xarakteristikalari

Analizatorlarning etakchi xarakteristikasi – insonning sezgirligi (yuqori va past og’riq chegaralari bo’lgan odamlar bor). Misol uchun, qo’lni bosganda, bir kishi chidab bo’lmas og’riqni boshdan kechirishi mumkin, boshqasi uchun esa engil karıncalanma hissi bo’ladi.

Inson dunyoni vizual analizator, ya’ni ko’zlar yordamida obrazli idrok etadi. Ba’zi ob’ektlarga qaraganimizda, bizning ko’z qorachig’imiz hajmi o’zgaradi va linzalar ham faollashadi. Ushbu turdagi analizatorlar quyidagilar bilan tavsiflanadi:

• ob’ektivning o’lchamini o’zgartirish, bu odamga yaqin va uzoqdagi narsalarni ko’rishga yordam beradi;
• yorug’lik yoritilishiga moslashish, bu o’rtacha 5-6 soniya;
• ko’rish keskinligi, uning yordamida ob’ektlar kosmosda farqlanadi;
• uzluksiz harakat illyuziyasini yaratuvchi inersiya.
Agar odamda ushbu analizatorning buzilishi bo’lsa, unda u rang ko’rligi, rang ko’rligi va gemeralopiyadan aziyat chekishi mumkin.

Taktil analizatorlar yordamida odam issiqlik va sovuqni, zarba va og’riqni his qiladi. Ta’m analizatori mahsulotlarning ta’mini his qilish imkonini beradi, shu bilan birga sezgirlik individualdir. Xushbo’y analizator ichida ko’p sonli tuklar tufayli himoya funktsiyasini bajaradigan burun kiradi. Xushbo’y analizator yordamida odamlar hidlarni eshitadilar. Va kasallik bo’lsa, ular bloklanadi.