Jan Piagetning genetik psixologiyasi

Ushbu bilim sohasidagi asosiy tadqiqot ob’ekti – aqlning individual rivojlanishi va uning kelib chiqishi. Jan Piaget birinchi navbatda gnoseologik savollar bilan qiziqdi. Uning uchun ob’ektiv olam inson ongiga ta’sir qiladimi yoki inson bilimni sub’ektiv ravishda quradimi yoki yo’qligini aniqlash muhim edi.

Gnoseologiya – bilim nazariyasi, ilmiy bilim, uning tuzilishi, tuzilishi, faoliyati va rivojlanishini o’rganadigan fan. Jan Piaget Jenevadagi Xalqaro genetik epistemologiya markazining asoschisi bo’ldi. Uning genetik psixologiyasi epistemologiyaga asos bo’ldi. Shuning uchun bu ikki fan bir-biri bilan chambarchas bog’liq.

Piagetning fikricha, aql qanday rivojlanadi?

Piagetning ilmiy ishi shuni ko’rsatdiki, insonning moslashuvining biologik jarayoni intellektual rivojlanish bilan davom etadi. Ya’ni, intellekt atrofdagi dunyoga psixologik moslashish shakli sifatida taqdim etiladi. U doimo o’zgarib turadiganligi sababli, shaxs o’z intellektini moslashtirishga intiladi va shu bilan tashqi muhit bilan muvozanatni saqlaydi.

Psixologik moslashish jarayoni harakat, assimilyatsiya va akkomodatsiya sxemalari yordamida sodir bo’ladi. Harakatlar sxemasi shaxs tomonidan shakllantirilgan tashqi muhit bilan o’zaro ta’sir qilish algoritmi deb ataladi. Masalan, biz qanday yurishni, ovqat pishirishni, boshqa narsalarni qilishni bilamiz. Bularning barchasini harakat sxemasiga muvofiq qilamiz. Assimilyatsiya jarayoni yangi ob’ektga harakat sxemasini qo’llashdir. Va turar joy – bu yangi ob’ektga moslashish yoki yangisini ishlab chiqish uchun mavjud sxemani o’zgartirish jarayoni.

Assimilyatsiya va akkomodatsiya yoshlikdan fikrlashni, tashqi muhit bilan o’zaro munosabatni rivojlantirishga imkon beradigan ikkita asosiy kognitiv mexanizmdir. Va o’zi va tashqi dunyo o’rtasida muvozanatni yaratish, uyg’un o’zaro ta’sirni o’rnatish zarurati intellektual rivojlanishning asosiy dvigatelidir.

Shunday qilib, psixologiyadagi tadqiqotning genetik usuli aqlning tug’ma sovg’a emasligini ko’rsatadi. Har qanday holatda ham, inson rivojlanishga intiladi, buning natijasida intellektual faoliyat qobiliyati shakllanadi. Inson butun umri davomida uning o‘zgarishlarini ko‘rib, his etib, intellektni rivojlantirishga, yangi bilim olishga intiladi. Va tashqi dunyo bilan doimiy aloqa faol rivojlanish uchun zarur shartdir.

Jan Piaget genetik psixologiya rivojlanishining asosiy tamoyilini – atrof-muhit ob’ektlari bilan o’zaro ta’sirni ajratib ko’rsatdi. Bu aql va idrok o’zgarishining barcha bosqichlarida zarur. O’zaro ta’sirlar bilim manbalari sifatida ishlaydi, ular asosida odam sxemalar, harakatlar algoritmlari, tuzilmalarni quradi.

Aql-idrokni qanday yaxshilash mumkin?

Shunday qilib, biz tashqi dunyo sharoitlariga moslashish va u bilan muvozanat va uyg’unlikda bo’lish uchun intellektual qobiliyatlarni rivojlantirish zarurligini aniqladik. Aql-idrokni takomillashtirish – voqelikni anglashning yanada murakkab shakllariga o’tish, toifalar va tushunchalar bilan ishlash qobiliyatiga ega bo’lish, fikrlashni his-tuyg’ularga emas, balki mantiqqa asoslashdir. Insonning o’zi aqliy tuzilmalar va sxemalarni yaratadi, bilimlarini shakllantiradi.