DEHB, keng tarqalgan xulq-atvor buzilishi, ko’pincha e’tibor, giperaktivlik va impulsivlikni saqlashda qiyinchiliklar bilan bog’liq. An’anaga ko’ra, DEHB birinchi navbatda ushbu alomatlar ob’ektivi orqali ko’rib chiqiladi. Biroq, yaqinda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, motivatsiya, ayniqsa harakat qilishga tayyorlik, DEHBda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ushbu yangi tadqiqot DEHB bilan og’rigan odamlarning og’ir vazifalarni bajarish uchun motivatsiyasida buzilishi bo’lmaganlarga nisbatan qanday farq qilishini o’rganish va ushbu farqlarni hal qilishda tez-tez buyurilgan DEHB dori-darmonlarining samaradorligini baholash uchun o’tkazildi.“Sa’y-harakatlarni bir nechta sohalarda sinab ko‘rish mumkin – masalan, uni kognitiv (masalan, imtihonga o‘qish paytida) yoki jismoniy (masalan, poygaga tayyorgarlik ko‘rayotganda) idrok etish mumkin. Muhimi, motivatsiyaning DEHBning joriy doiralari uchun ahamiyatiga qaramay, juda kam sonli tadqiqotlar DEHB bilan og’rigan shaxslarning kognitiv yoki jismoniy mehnatsevar xatti-harakatlarga tayyorligini o’rgangan. Shuning uchun biz DEHBda motivatsiya haqiqatan ham past yoki yo’qligini va agar shunday bo’lsa, DEHBni davolashda keng qo’llaniladigan amfetaminga asoslangan dorilar uni qayta tiklay oladimi yoki yo’qligini tekshirish uchun vazifa ishlab chiqdik.Tadqiqotda 44 ishtirokchi ishtirok etdi: 20 ta DEHB tashxisi qo’yilgan va 24 tasi kasalliksiz (nazorat guruhi deb ataladi). DEHB guruhiga deksamfetamin yoki uning oldingi dorisi lisdeksamfetamin kabi amfetaminga asoslangan dorilar bilan davolanayotgan shaxslar kiritilgan. DEHB bilan og’rigan ishtirokchilar ikki marta sinovdan o’tkazildi – bir marta ular muntazam dori-darmonlarni qabul qilganlarida va bir marta dori-darmonlarsiz 72 soatlik vaqtdan so’ng, ushbu dorilarning motivatsiya darajasiga ta’sirini tushunish uchun.

Motivatsiyani o’lchash uchun tadqiqotchilar ikkita asosiy qismga bo’lingan noyob eksperimentni ishlab chiqdilar: o’qitish (yoki mustahkamlash) bosqichi va tanlov bosqichi. Mustahkamlash bosqichida ishtirokchilar kognitiv (aqliy) yoki jismoniy kuch talab qiladigan vazifalarga o’rgatilgan.

Masalan, kognitiv vazifa tez o’zgaruvchan ketma-ketlikda ma’lum harflarni aniqlashni o’z ichiga oladi, bu qiyinchilik ortdi. Jismoniy vazifa ishtirokchilardan qo’lda ushlab turadigan qurilma yordamida turli darajadagi kuch ishlatishlarini talab qildi. Treningdan so’ng, tanlov bosqichi ishtirokchilarning ushbu qiyin vazifalarni bajarishga tayyorligini o’lchadi va ularga kam harakat / kam mukofot varianti va o’zgaruvchan yuqori kuch / yuqori mukofot varianti o’rtasida tanlov taklif qildi.

Kognitiv harakatlar vazifasida tadqiqotchilar DEHB ishtirokchilari va nazorat guruhi o’rtasida yoki dori-darmonlarni qabul qilish yoki o’chirishda DEHB guruhi o’rtasida sezilarli ishlash farqlarini topmadilar. Bu shuni anglatadiki, DEHB kognitiv vazifalarni bajarish qobiliyatiga tabiatan ta’sir qilmaydi. Biroq, jismoniy kuch vazifasida, DEHB bo’lganlar, dori-darmonlarni qabul qilishdan tashqari, dori-darmonlarni qabul qilishda harakatni davom ettirish qobiliyatini ko’rsatdilar. Shunga qaramay, mukofot olish qobiliyatida sezilarli farq yo’q edi, bu dori shunchaki vazifani bajarishni osonlashtirmadi.

Tanlov bosqichining natijalari ayniqsa hayratlanarli edi. Dori-darmonlarni qabul qilishdan voz kechganda, DEHB bilan og’rigan odamlar nazorat guruhiga qaraganda kognitiv va jismoniy vazifalarga kuch sarflash uchun kamroq motivatsiya ko’rsatdilar. Bu ta’sir, ayniqsa, kognitiv harakatlarning yuqori darajalarida va jismoniy kuchlarning past darajalarida aniqlandi. Boshqa tomondan, dori-darmonlarni qabul qilganda, DEHB guruhining motivatsiyasi nazorat guruhining motivatsiya darajalari bilan chambarchas bog’liq holda sezilarli darajada oshdi.

“Ba’zi mualliflar DEHBning kognitiv belgilari kognitiv jihatdan harakatchan xatti-harakatlar bilan shug’ullanish istagining pastligi bilan bog’liq bo’lishi mumkinligini taxmin qilishdi”, dedi Chong. “Bizning ma’lumotlarimiz DEHBda kognitiv motivatsiya nazoratga nisbatan pastroq ekanligini tasdiqladi, ammo DEHB jismoniy sohadagi motivatsiyaning past darajasi bilan bog’liqligini ham ko’rsatdi.”

Ushbu natijalar motivatsiya, xususan, harakat qilishga tayyorlik DEHB ning asosiy komponenti ekanligi va boshqa alomatlarning nojo’ya ta’siri emasligini aniq isbotlaydi. Bundan tashqari, u odatda DEHB uchun buyurilgan amfetaminga asoslangan dorilar bu odamlarda motivatsiyani oshirishda samarali ekanligini ko’rsatadi.

Chong PsyPost-ga bergan intervyusida: “DEHB bilan og’rigan odamlarda kognitiv va jismoniy kuch sarflash motivatsiyasi ushbu kasallikka duchor bo’lmaganlarga nisbatan pastroqdir”. “Ishonchim komilki, motivatsiyaning pasayishi hozirda mavjud bo’lgan ogohlantiruvchi dorilar yordamida yaxshilanishi mumkin.”

Biroq, tadqiqotning ba’zi cheklovlariga e’tibor berish muhimdir. Birinchidan, namuna hajmi nisbatan kichik edi va bu topilmalarni tasdiqlash uchun kattaroq tadqiqotlar talab etiladi. Bundan tashqari, tadqiqot asosan amfetaminga asoslangan dorilarning ta’siriga qaratilgan va shunga o’xshash natijalar DEHB dori vositalarining boshqa turlari bilan kuzatilishi aniq emas. Tadqiqot shuningdek, DEHBda motivatsiyani tushunishda muhim omillar bo’lishi mumkin bo’lgan shaxsiy manfaatlarning roli yoki uzoq muddatli maqsadlarning ta’siri kabi motivatsiyaning psixologik jihatlarini chuqur o’rganmagan.

“Amfetaminlar miyadagi dopamin va noradrenalin faolligini oshiradigan ogohlantiruvchi dorilar”, deb tushuntirdi Chong. “Amfetaminlar kuch sarflash istagini oshirishi, bu neyrotransmitterlarning motivatsion xatti-harakatlarda muhim rol o’ynashidan dalolat beradi. Biroq, motivatsiya murakkab neyrobiologik jarayon bo’lib, boshqa neyrotransmitterlarning, masalan, serotoninning rolini aniqlashtirish kerak.