O’smir rivojlanishining murakkabligini tushunish uchun tadqiqotchilar uzoq vaqtdan beri o’z-o’zini nazorat qilish va ota-onalarning ishtiroki kabi omillar yoshlarning ijtimoiy xulq-atvori va hissiy farovonligiga qanday ta’sir qilishiga qiziqish bildirmoqda. Oldingi tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, o’z-o’zini nazorat qilish va ota-onalarning ijobiy ishtiroki ijtimoiy xulq-atvorni (boshqalarga foyda keltiradigan harakatlar) rag’batlantirishda va tashvish va depressiya kabi ichki muammolarni kamaytirishda hal qiluvchi rol o’ynashi mumkin.

Biroq, bu oldingi tadqiqotlar ko’pincha kichik namuna o’lchamlari yoki o’smirlikning qisqa davrlariga tor e’tibor kabi cheklovlarga ega edi. Yangi tadqiqot ushbu bo’shliqlarni erta o’smirlikdan kechgacha bo’lgan uzoq vaqt davomida ushbu munosabatlarni o’rganish orqali to’ldirishga qaratilgan.Eng muhim vahiylardan biri ota-onalarning ishtiroki roli edi. Tadqiqotchilar shuni aniqladilarki, ota-onalar o’z o’smirlarining hayotiga ko’proq jalb qilinganida – ochiq muloqot, qo’llab-quvvatlash va farzandlarining faoliyatiga qiziqish ko’rsatish kabi faoliyatlar orqali – yoshlar o’sib ulg’aygan sari ko’proq ijtimoiy xulq-atvorni namoyon etishadi. Ota-onalar ishtirokining bu ijobiy ta’siri erta o’smirlik davrining o’rtalarigacha davom etdi.

Ma’lumotlar shuni ko’rsatdiki, 11, 13 va 15 yoshdagi ota-onalar ishtirokining yuqori darajasi ikki yildan keyin ijtimoiy xulq-atvorning o’sishini bashorat qilgan. Ushbu topilma ota-onalarning nafaqat erta bolalik davrida, balki o’smirlik davrida ham o’z farzandlarining hayotida faol ishtirok etishlari muhimligini ta’kidlaydi.

Yana bir qiziqarli natija ota-onalarning ishtiroki va o’z-o’zini nazorat qilish o’rtasidagi bog’liqlik edi. Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ota-onalarning ko’proq ishtiroki vaqt o’tishi bilan o’z-o’zini nazorat qilish yaxshilanishini bashorat qiladi, bu ota-onalar farzandlariga o’z-o’zini boshqarish ko’nikmalarini rivojlantirishga yordam berishda hal qiluvchi rol o’ynashini ko’rsatadi.

“Ushbu tadqiqot natijalari ota-onalarning o’smirlik davrida ijtimoiy faollikni va o’zini o’zi boshqarishni rivojlantirishi mumkin bo’lgan manba sifatida ishtirok etishining dolzarbligini ta’kidlaydi”, dedi Silletti PsyPost nashriga.

Ba’zi taxminlardan farqli o’laroq, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, erta o’smirlik davrida o’zini o’zi boshqarishning yuqori darajasi ijtimoiy xulq-atvorning kuchayishiga yoki keyinchalik ichki muammolarning kamayishiga olib kelishi shart emas. Ichkilashtirish muammolari, birinchi navbatda, tashvish va depressiya kabi ichki boshdan kechiriladigan hissiy va psixologik qiyinchiliklarning keng toifasini anglatadi. Bu o’z-o’zini nazorat qilish ushbu yillar davomida ijobiy rivojlanishning asosiy omili ekanligi haqidagi an’anaviy qarashni rad etadi.

Tadqiqotning yana bir qiziq jihati ijtimoiy xulq-atvor va ichki muammolar o’rtasidagi bog’liqlik edi. Tadqiqotchilarning aniqlashicha, ko’proq ijtimoiy moyil bo’lgan o’smirlar ham ichki muammolarga duch kelishadi va aksincha.

“Bizning topilmalarimiz shuni ko’rsatadiki, yuqori ijtimoiylik rivojlanishda ichki muammolarning kuchayishi bilan ijobiy bog’liq va aksincha, bu shaxsiy manfaatlar va boshqalarga g’amxo’rlik o’rtasida sog’lom muvozanat zarurligini ko’rsatadi”, dedi Silletti.

Ushbu topilmalar o’smirlik rivojlanishi haqida qimmatli tushunchalarni taqdim etsa-da, tadqiqotning cheklovlarini tan olish muhimdir. Tadqiqot o’zining noyob madaniy va ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlariga ega bo’lgan Tsyurix shahrida o’tkazildi, bu o’smirlarning barcha tajribalarini aks ettira olmaydi.

Bundan tashqari, o’smirlarning o’z-o’zidan xabar qilingan ma’lumotlariga tayanish ularning javoblarida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan noto’g’ri fikrlar haqida savollar tug’diradi. Kelajakdagi tadqiqotlar turli xil madaniy vakillik va ma’lumotlarni yig’ishning turli usullarini, masalan, ota-onalarning hisobotlari yoki kuzatuv tadqiqotlarini o’z ichiga olishi mumkin.