Behruzbek Hamidov
G’azab, tajovuz, yovuzlik, norozilik, jirkanish yoki qo’rquv kabi “yomon” his-tuyg’ularni va his-tuyg’ularni boshdan kechirganda, odamlar ko’pincha o’zlarining mumkin bo’lgan xatti-harakatlari uchun ikkita variantni ko’rishadi: yugurish yoki urish. “Yomon” his-tuyg’ularingizdan qochish – jim turish, “haqoratni yutish”, “gol va tashvishlanmaslik”, “dono bo’lish”, “boshqa yonoqni dushmanga aylantirish” va shunga o’xshash his-tuyg’ulardan qochish uchun sxemalar. Urish ma’lum darajada o’z yo’lidagi hamma narsani yo’q qiladigan va kuchli salbiy his-tuyg’ular ta’sirida baqirish, so’kish, haqorat qilish, boshqasini urish, biror narsani sindirish, janjal qilish, qandaydir darajada super qahramon Xalkga aylanishni anglatadi. va hokazo.
Har qanday javob berish usuli mavjud bo’lish huquqiga ega (Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksiga tegishli bo’lganlar bundan mustasno).
Agar cheksiz qasam ichish yoki aksincha, chidash va sukut saqlash samarali o’zaro ta’sir strategiyasi bo’lsa, masalan, 2023 yilda Rossiya Federatsiyasida ajralishlar statistikasi 70% ga intilmaydi (ya’ni 100 ta oiladan 70 ga yaqini ajrashadi). ). Ammo bu “uzoq vaqt chidab, keyin baland ovozda qasam iching, eshiklarni yopib, chamadoningizni yig’ing” – bu juftlikdagi eng sevimli muloqot usuli. Va, afsuski, samarasiz.
“Ur” yoki “parvoz” variantlariga qo’shimcha ravishda, munosabatlardagi noxush his-tuyg’ularning paydo bo’lishiga javob berishning uchinchi, sifat jihatidan boshqacha usuli mavjud. Bu har bir “yomon” tuyg’uning orqasida qondirilmagan ehtiyoj borligini anglashdir. Xoh bu sevgi, qabul qilish, tegishli bo’lish, xavfsizlik yoki boshqa ehtiyoj.
Va agar:
– o’z ehtiyojlarini va sherigingizning (er/xotin, bola, do’st, ota-ona) ehtiyojlarini tushuning,
– o’z ehtiyojlaringizni his qilishni va ular haqida ochiq gapirishni o’rganing,
– ularni qondirishni o’rganing: qisman o’zingiz, qisman – so’rang sherigingizni zo’ravonliksiz shaklda (“Siz menga e’tibor va g’amxo’rlikdan qarzdorsiz!” emas!” va “Ikki oqshom kechqurun ishlayotganingizdan afsusdaman! E’tiboringizdan juda mamnun bo’lardim. Ehtimol, siz hisobotlarni 1,5 soatga qoldirib, ertaga kechqurun birga kino tomosha qilishimiz mumkinmi?”),
shunda tushunmovchiliklar, shuning uchun janjallar, shaxslararo munosabatlardagi nizolar va hatto er-xotinlardagi ajralishlar miqdorini sezilarli darajada kamaytirishingiz mumkin.
Ehtiyojlarning beshta asosiy turi mavjud (asosiy ehtiyojlardan yuqori darajagacha):
1. Tana: ovqat, ichish, nafas olish, dam olish, sog’lom bo’lish, jinsiy ehtiyojlar.
2. Xavfsizlik zarurati: jismoniy va ruhiy xavfsizlik, barqarorlik, uzoq muddatli omon qolish.
3. Shaxsiy: sevish va sevish, zarur, muhim, qimmatli, muhim, qabul qilingan, guruh (oila) a’zosi bo’lish.
4. Ijtimoiy: tan olingan, ma’qullangan, malakali, bilimli, qodir, qudratli bo‘lmoq.
5. O’z-o’zini rivojlantirish: o’z-o’zini namoyon qilish, o’z qobiliyatlarini amalga oshirish, shaxsni rivojlantirish, ma’naviy o’sish.
Afsuski, ko’pincha bolalik davrida insonning ehtiyojlari doimiy ravishda qondirilmaydi. Va agar ota-onalarning aksariyati bolaning jismoniy ehtiyojlarini qondirishga qodir bo’lsa, unda xavfsizlikka bo’lgan keyingi ehtiyoj allaqachon ko’plab ota-onalar uchun muammolarni keltirib chiqaradi: bolaning onasi go’dakligida unga baqirishi, katta bo’lgan bolani tanqid qilishi, o’smirni haqorat qilishi va otasi jismoniy jazodan foydalanishi mumkin. Ota-onalar farzandiga ularning mehrini qozonish kerakligini to’g’ridan-to’g’ri aytishsa, shaxsiy ehtiyojlar va yuqori darajadagi ehtiyojlar haqida nima deyishimiz mumkin (masalan, maktabda yuqori baholar yoki yaxshi xulq). Psixologik travma va qondirilmagan ehtiyojlardan chuqur og’riq shunday paydo bo’ladi.
Keyin, balog’at yoshida, odam o’ziga tayanmasdan, u allaqachon voyaga etganligi va o’z-o’zidan ko’p narsa qila olishiga asoslanib, ota-onalar bilan munosabatlardan o’rnak olib, biz o’z ehtiyojlarimizni mustaqil ravishda qondirishga intilamiz. Boshqasi haqida: eng sodiq do’st, eng mehribon va iqtisodiy xotin, eng kuchli erni topish. Inson ongsiz ravishda shunday deb o’ylaydi: “Ota-onam menga mehr va e’tibor bermagan. Ammo endi mening sherigim bularning barchasini o’zi va ota-onam uchun beradi!” Muammo shundaki, ko’pchilik Boshqalar xuddi biz kabi bir xil qondirilmagan ehtiyojlariga ega bo’lgan bir xil shikastlangan odamlar – bolalardir. Va ularga yordam berish qiyin. Ular boshqa odamlarning ehtiyojlarini qondira olmaydi, chunki ular buni qanday qilishni bilishmaydi, chunki ularning ehtiyojlari ham bolaligidan qondirilmagan. Ammo bizga ular qodirdek tuyuladi, ular shunchaki harakat qilishmayapti. Bu erda tushunmovchiliklar paydo bo’ladi.
U: “Siz menga umuman e’tibor bermaysiz!” Shu payt u o’ylaydi: “Hech bo’lmaganda meni yaxshi ko’rasan deb o’ylagandim! Menga ahamiyat va qadr berasan! Lekin sen, falonchi, menga berma! Qanday qilib?! Yo’q! meni sevasizmi?!”
Keyin janjal, janjal, xiyonat va ajralishlar paydo bo’ladi. Va bularning barchasi bitta maqsad bilan: sevadigan, qabul qiladigan, qadrlaydigan va onam va dadam uchun beradigan, ya’ni bizning ehtiyojlarimizni qondira oladigan odamni topish. Men boshqa bolaligida u erda bo’lmagan xuddi shunday g’amxo’r Ota-onaga aylanishini xohlayman. Va bu ota-ona nihoyat siz bo’lganingiz uchun e’tibor, mehr, maqtov va qadrlaydiganga o’xshaydi. Ammo u, juda yomon odam, bularning barchasini biz uchun qilmaydi!
Ushbu vaziyatdan chiqish yo’li:
1. Qondirilmagan ehtiyojlaringiz borligini tushunib oling. Qaysi biri va qaysi biri bolalikdan “cho’zilganini” tushuning.
2. Bolalarning qondirilmagan ehtiyojlari uchun motam tuting, ular bilan xayrlashing va bolalarning ehtiyojlari, afsuski, hech qachon to’liq va sizga kerak bo’lgan sifatda qondirilmasligini tushuning.
3. Hozirgi ehtiyojlarni tushunish. Ulardan qaysi birini o’zingiz yopishingiz mumkinligini va qaysi birini qisman yopishni (zo’ravonliksiz shaklda) sherigingizdan, do’stlaringizdan, qarindoshlaringizdan so’rashingiz mumkinligini o’ylab ko’ring, ular ham bir vaqtlar kimdir tomonidan shikastlanganligini va ularning resurslari cheklangan.
Shunday qilib, “kim aybdor?” Siz “nima qilish kerak?” Degan savolga o’tishingiz mumkin. O’z his-tuyg’ularingiz va ehtiyojlaringizni anglab, ularni mustaqil ravishda yoki boshqasi bilan aloqada yopishni o’rganib (shu bilan birga, uning resurslarining cheklovlarini tushunib), siz o’zingiz va boshqasi bilan munosabatlarning yangi, sifat jihatidan yuqori darajasiga erishishingiz mumkin. Men hammamizga shuni tilayman!
